تبيين مفهوم لزوم در منطق براساس كاربرد آن

از جمله مفاهيم پركاربرد در مباحث مختلف منطق و ديگر دانش‌هاي عقلي، مفهوم «لزوم» است. موارد كاربرد، اقسام و قواعد مرتبط با اين مفهوم را كه مي‌نگريم، به اهميت آن بيشتر پي مي‌بريم. در اين نوشتار پس از اشاره به موارد كاربرد لزوم و جريان آن در مفردات و قضايا، به تبيين اين مفهوم پرداخته و بيان شد كه لزوم عبارت است از مصاحبت دو شيء با يكديگر، به‌گونه‌اي كه جدايي آن‌ها از يكديگر ممتنع بوده و مصاحبت آن‌دو ناشي از علائق شناخته‌شده نزد عقل باشد. درباره گستره لزوم دو نكته بسيار مهم است كه در اين مقاله بيشتر بدان توجه شده و تلاش گرديده كه پس از بيان دقيق و روشن ديدگاه انديشمندان درباره آن، اين ديدگاه‌ها تحليل و بررسي شوند و براي حل اختلافاتي كه در عبارات آنان به چشم مي‌آيد راه‌حل ارائه شود؛ يكي از اين راه‌حل‌ها اين است كه «لازم» بايد از عوارض «ملزوم» باشد تا بر مصاحبت ضروري بين آن‌ها «لزوم» اطلاق شود. پس بر ضرورتي كه ميان شيء و مقومات آن حاكم است، لزوم اطلاق نمي‌شود. نكته ديگر اينكه مصاحبت دو چيز در صورتي لزوم به‌شمار مي‌رود كه ناشي از سبب و علاقه‌اي باشد كه از اسباب و علائق شناخته‌شده باشد؛ وگرنه، مصاحبت آن‌دو امر «اتفاق» ناميده مي‌شود.