ارائه مدل مفهومي فضاي زيرسطحي زيست پذير با استفاده ازنظريه بنياني (نمونه موردي: كلان-شهر مشهد)

مقدمه: امروزه عواملي از قبيل رشد شتابان جمعيت، افزايش فقر، كاهش شاخص هاي كيفيت زندگي، رشد سكونتگاه هاي غيررسمي (حاشيه‌نشيني)، آلودگي هاي زيست‌محيطي و غيره منجر به ناپايداري و كاهش زيست پذيري جوامع شهري شده است. بدين منظور طي دهه هاي اخير، برنامه ريزان شهري راهكارهاي گوناگوني را ارائه نموده اند كه در اين بين، بهره گيري از فضاهاي زيرسطحي، مفهومي در حال ظهور است كه طي سال هاي اخير توجه زيادي را به خود جلب نموده است.داده و روش: هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومي فضاي زيرسطحي زيست پذير است. پژوهش حاضر از نوع كيفي و به لحاظ نوع شناسي تك‌روشي موازي است. لذا جهت تحليل داده هاي كيفي از روش فرا تركيب (تحليل پايه) و تحليل محتوا (تحليل مكمل) به‌صورت هم‌زمان استفاده‌شده است. تحليل پايه منجر به ارائه مدل مفهومي اوليه و تحليل مكمل منجر به تبيين مؤلفه ها و كشف روابط علي– معلولي ميگردد. روش جمع‌آوري اطلاعات، مطالعه اسنادي و مصاحبه نيمه ساختارمند مي‌باشد. جهت تحليل داده‌هاي كيفي و كدگذاري از نرم‌افزار Nvivo استفاده شده است.يافته‌ها: يافته هاي پژوهش حاكي از 4 مولفه بنيادي و كليدي در ساختار مدل نهايي است كه عبارتنداز: فرهنگ- اجتماع ، تاب‌آوري ، محيطزيستي و كالبدي- بصري . بر اساس 4 مؤلفه كليدي و در بخش دوم پژوهش، 458 ارجاع به دست آمد كه با بازبيني متعدد و ادغام كدها بر اساس تشابه در طي چندين مرحله تلخيص داده ها، 24 كد اوليه و 4 كد محوري استخراج گرديده است.نتيجه‌گيري: مدل مفهومي منطبق بر الگوي دانه ستارهاي جهت تحقق فضاي زيرسطحي زيست پذير ارائه گرديد. در راستاي الگوي مذكور 4 مؤلفه كليدي فرهنگ- اجتماع؛ كالبدي- بصري؛ تاب آوري و محيطزيستي به‌عنوان ساختار اصلي ارائه گرديدند. هركدام از عوامل داراي زنجيرهاي آشيانه اي و سلسله مراتبي هستند. مؤلفه‌هاي رنگ تعلق و هويت به‌عنوان درون‌مايه‌هاي بعد فرهنگ– اجتماع بوده و زير درون‌مايه‌هاي مكان‌يابي با توجه به بحران هاي طبيعي، مديريت بهينه بحران، كاهش درجه ريسك و خطر از طريق نوع كاربري‌ها، توجه به آسايش اقليمي در سطوح زيرين و تنظيم دقيق تأسيسات در سطوح زيرين به ترتيب تكميل‌كننده بعد تاب‌آوري در الگوي دانه ستارهاي مي‌باشد.