تأثير نقش‌هاي مختلف عامل‌هاي آموزشي در چندرسانه‌اي‌ها بر يادگيري، يادداري و درگيري تحصيلي دانش‌آموزان در درس علوم پايه ششم دبستان

پيشينه و اهداف: ورود فناوري‌هاي نوين تغيير و تحولات فراواني را در فرايند يادگيري دانش‌آموزان ايجاد كرده است، از جمله اين فناوري‌ها چندرسانه‌اي آموزشي است كه هدف آن كمك به يادگيري يادگيرندگان است. از جمله اصول و معيارهاي توليد چندرسانه‌اي استفاده از عامل آموزشي در طراحي آن است. عامل آموزشي يك شخصيت انيميشني است كه حرف مي‌زند و در برنامه‌هاي رايانه‌اي اموزشي تعبيه شده است و به ارائه محتواي چندرسانه‌اي و يا مشاركت دانش‌آموزان در يادگيري كمك مي‌كند. با اينكه پژوهش‌هاي زيادي با هدف بررسي تأثير عامل آموزشي در آموزش شده است؛ اما در خصوص به‌كارگيري تأثير چندين عامل آموزشي با نقش‌هاي مختلف در چندرسانه‌اي‌ها آموزشي، پژوهشي صورت نگرفته است. در مطالعه حاضر با استفاده از چندرسانه‌اي داراي يك عامل آموزشي و چندرسانه‌اي داراي سه عامل آموزشي به بررسي تأثير عامل‌هاي آموزشي بر يادگيري، يادداري و درگيري تحصيلي ‌دانش‌آموزان در درس علوم پرداخته شد.روش‌ها‌: جامعه آماري تحقيق شامل كليه ‌دانش‌آموزان پايه ششم شهرستان خرم‌آباد در سال تحصيلي 1400-1399 بود. با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي از بين كلاس‌هاي پايه ششم مدارس شهر خرم آباد، سه كلاس 30 نفره انتخاب و  به‌صورت تصادفي در گروه‌هاي آزمايش قرار گرفتند. روش تحقيق، شبه آزمايشي با طرح ‌پيش‌آزمون ‌پس‌آزمون بود. ابزار پژوهش شامل آزمون يادگيري محقق ساخته، آزمون يادداري و پرسشنامه درگيري تحصيلي ريو بود كه ضريب پايايي با معيار آلفاي كرونباخ براي پرسشنامه درگيري تحصيلي 0.821 محاسبه شد. محيط يادگيري گروه‌هاي آزمايش به صورت همزمان و جداگانه به مدت چهار جلسه با استفاده از ابزار چندرسانه‌اي آموزشي محقق ساخته تحت تأثير وجود عامل‌هاي آموزشي قرار گرفتند.يافته‌ها: نتايج حاصل از آزمون شاپيرو ويلكز نشان مي‌دهد كه برابري واريانس‌ها برقرار بود و نرمال بودن توزيع داده‌‌ها تأييد شد. با توجه به يافته‌هاي بدست آمده از آزمون همگني واريانس‌ها، مفروضه همگني واريانس‌ها مورد تأييد قرار گرفت. نتايج تحليل كواريانس نشان‌ مي‌‌دهد بين نمرات درس علوم تجربي در گروه‌هاي ازمايش يك و دو با گروه كنترل تفاوت معني‌داري وجود دارد(68.42F= ، 0.05P ) و استفاده از عامل‌هاي آموزشي نسبت به عدم استفاده از عامل آموزشي بر يادگيري تأثير معنادار دارد. تفاضل ميانگين نمرات ‌پس‌آزمون يادگيري ‌دانش‌آموزاني كه با يك عامل آموزشي آموزش ديدند(گروه آزمايش يك) با ‌دانش‌آموزاني كه با سه عامل آموزشي با نقش‌هاي مختلف آموزش ديدند (گروه آزمايش دو) 9.35 بود و با اطمينان 95% استفاده از سه عامل آموزشي در مقايسه با استفاده از يك عامل آموزشي اثربخش‌تر است و موجب يادگيري بهتر درس علوم مي‌شود. در متغير يادداري، نتايج نشان‌ مي‌‌دهد كه بين نمرات گروه‌هاي ازمايش (1 و2) و گروه كنترل تفاوت معني‌داري وجود دارد(7.6 F=، 0.05 P ) و استفاده از عامل‌هاي آموزشي نسبت به عدم استفاده از عامل‌هاي آموزشي بر يادداري تأثير معناداري دارد و وجود عامل‌هاي آموزشي در فرايند آموزش موجب ماندگاري بهتر اطلاعات در حافظه درازمدت مي‌شود. اختلاف ميانگين نمرات آزمون يادداري ‌دانش‌آموزان گروه آزمايش يك با ‌دانش‌آموزان گروه آزمايش دو، 0.928 بود و بين استفاده از سه عامل آموزشي نسبت به استفاده از يك عامل آموزشي تفاوت معناداري وجود ندارد. در متغير درگيري تحصيلي، بين نمرات گروه كنترل و گروه‌هاي آزمايش 1 و 2 تفاوت معناداري وجود دارد(7.24 F=، 0.05P ) و استفاده از عامل‌هاي آموزشي نسبت به عدم استفاده از عامل آموزشي بر درگيري تحصيلي تأثير معناداري دارد و ‌دانش‌آموزان گروه‌هاي آزمايش 1 و 2 كه با عامل‌هاي آموزشي آموزش ديدند، درگيري بيشتري در تكاليف و وظايف تحصيلي دارند. تفاضل ميانگين نمرات درگيري تحصيلي ‌دانش‌آموزان گروه آزمايشي 1 با ‌دانش‌آموزان گروه آزمايشي 2، 9.08 بود و با 95% اطمينان استفاده از سه عامل آموزشي با نقش‌هاي مختلف نسبت به استفاده از يك عامل آموزشي اثربخش‌تر است و موجب درگيري فعالانه‌تر و بيشتر ‌دانش‌آموزان گروه آزمايشي 2 در انجام تكاليف تحصيلي درس علوم مي‌شود.نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از اين پژوهش نشانگر نقش اثرگذار چندرسانه‌اي‌هاي داراي عامل‌هاي آموزشي و نقش‌هاي متنوع عامل آموزشي در افزايش يادگيري، يادداري و درگيري تحصيلي ‌دانش‌آموزان در درس علوم پايه ششم ابتدايي بود. از اين رو بهتر است در طراحي و توليد چندرسانه‌اي‌ها به تنوع نقش‌هاي عامل‌هاي آموزشي توجه شود.