جايگاه حق و تكليف در شكل‌گيري اخلاق زيستي مطلوب در خانواده از نظر مرتضي مطهري

زمينه و هدف: عوامل متعددي بر شكل‌گيري اخلاق زيستي مطلوب در خانواده نقش دارند كه از جمله مهم‌ترين آنان، حقوق و تكاليف اعضاي خانواده از جمله زن و شوهر به عنوان اساس نظام خانواده است. با توجه به اهميت ارتباط حق و تكليف و شكل‌گيري اخلاق زيستي مطلوب، پژوهش حاضر به بررسي اين مهم از منظر مرتضي مطهري پرداخته است. مواد و روش‌ها: با توجه به ماهيت نظري و كيفي موضوع اين مقاله، روش مورد استفاده تلفيقي توامان از دو روش متن‌گرايي و زمينه‌گرايي است كه طي آن هم بر متون و فهم معناي آن ها تمركز مي شود و هم شرايط تاريخي و بستر سياسي تأليف اين متون و نيز تحولات فكري و اجتماعي زمانه مولف بررسي مي شود. اطلاعات نيز به شيوه اسنادي و از طريق فيش برداري گردآوري مي شود. ملاحظات اخلاقي: اصول مرتبط با اخلاق در پژوهش و به ويژه امانتداري در استناد به متون و ارجاعات مقاله، رعايت گرديده است. يافته‌ها: در آثار مطهري، الگوي اخلاق زيستي مطلوب در خانواده بر مبناي احترام به حقوق و تكاليفي است مبتني بر استعداد فطري و توانايي اكتسابي و همچنين حاكم شدن حسن معاشرت (عاشروهن بالمعروف). همچنين، مبنا بودن اصل تساوي به معناي درك تفاوتهاي فردي، وفاداري و از خودگذشتگي در خانواده و فراهم ساختن اسباب لازم براي تربيت فرزندان صالح و نيكو از جمله ابعاد اخلاق زيستي  مطلوب در نظام خانواده هستند. نتيجه‌گيري: الگوي نظام اخلاقي خانواده از نظر مطهري مبتني بر نفي رويكرد مادي‌گرايانه در انجام حقوق و تكاليف، پذيرش تفاوت‌ها به عنوان عاملي براي شناسايي حقوق و تكاليف، توجه به تفاوت‌هاي فردي، پذيرش اختلافات فطري و توانايي‌هاي اكتسابي انسان‌ها به عنوان اصلي مكمل و پيشران در نظام خانواده و همچنين تعبير هديه‌گونه از مهريه است. در الگوي اخلاق زيستي در خانواده از نظر مطهري، حتي به جزئي‌ترين امور از جمله اشتغال زنان، آرايش و معطربودن و گفتار و كلام زوجين نيز توجه خاصي نشان داده شده است.