بررسي وصيت تمليكي از منظر فقه مذاهب خمسه

زمينه و هدف: وصيت عملي حقوقي است كه به موجب آن شخص وصيت‌كننده، براي بعد از فوت خود مالي را به ديگري تمليك مي‌نمايد يا شخصي را مأمور انجام كاري مي‌كند. بر اين مبنا، وصيت به دو دسته وصيت تمليكي و عهدي تقسيم مي‌شود. در وصيت تمليكي، شخص موصي، مالي را مجاناً براي بعد از فوت خود به ديگري تمليك مي‌كند. درباره ماهيت وصيت تمليكي در مذاهب فقهي، بحث و اختلاف نظر وجود دارد. برخي اين عمل حقوقي را عقد و برخي آن‌ را ايقاع مي‌خوانند. مواد و روش‌ها: اين مقاله به روش توصيفي ـ تحليلي و با بهره‌گيري از شيوه اسنادي و استفاده از ابزار فيش‌برداري تهيه و تدوين گرديده است. ملاحظات اخلاقي: اعلام نشده است. يافته‌ها: يافته‌ها حاكي از اين است كه مطابق قول اكثر فقهاي اماميه در فرض فوت موصي‌له قبل از رد يا قبولي وصيت، حق رد يا قبولي وصيت به ورثه موصي‌له به ارث مي‌رسد. در مقابل، ديدگاه ديگر بين فوت موصي‌له قبل و بعد از فوت موصي قائل به تفكيك شده و معتقد است كه در مورد نخست وصيت باطل بوده و در مورد اخير، حق قبولي يا رد به ارث مي‌رسد. اكثر فقهاي اهل سنت قائل به اين نظر هستند. برخي نيز بر اين عقيده هستند كه اگر قصد موصي وصيت به نفع شخص موصي‌له باشد، حق قبول يا رد به ورثه وي منتقل نمي‌شود، مگر اينكه اراده موصي بر انتقال حق قبول يا رد واقع شده باشد. نتيجه‌گيري: در وصيت تمليكي مشهور فقها عقيده دارند كه قبول موصي‌له قبل از وفات موصي داراي ارزش و اعتبار است و قبول مجدد موصي‌له پس از فوت موصي لزومي ندارد. اگر موصي‌له قبل از اعلان اراده خود فوت كند، قول مشهور، جانشيني ورثه موصي‌له است و از آنجا كه حق قبول به نحو توزيعي است، مي‌توانند وصيت را به نسبت سهم خود قبول يا رد كنند و سهم اعلي يا ادنيِ خود را ببرند.