بازخواني انتقادي دلايل سلفيه در نكوهش علم كلام با تمركز بر ديدگاه ابن‌تيميه

علم كلام از مجموعه علوم عقلي است كه از ابتداي پيدايش، موافقان و مخالفاني از فرق و مذاهب اسلامي داشته است. پس از تدوين كتب كلامي، برخي با اين علم موافقت كردند و به شرح و تفسيرآن پرداختند و برخي با آن مخالفت كردند و به نقد آن پرداختند. سلفيه به پيروي از اهل حديث، به‌دليل نقل‌گرايي حداكثري و كنار‌گذاشتن استدلال عقلي، با علم كلام مخالفت كرده و ورود در آن را مايه‌ي خسارت و گمراهي مي‌دانند. برخي از استدلال‌هاي مهم سلفيان در انكار و مخالفت با علم كلام عبارت‌اند از: اجتناب سلف از ورود به مباحث علم كلام، نهي صحابه و تابعين از ورد به علم كلام، بدعت‌انگاري علم كلام، اختلاط علم كلام با مباحث خرافي و دروغ و گاه كفرآميز، مخالفت و تضاد نتايج مباحث كلامي با نصوص قرآني و حديثي. پژوهش پيش رو با روشي اسنادي، تحليلي‌‌ـ‌انتقادي، استدلال‌هاي سلفيه را در بوته‌ي نقد و ارزيابي قرار مي‌دهد و سستي آن‌ها را آشكار مي‌كند. استدلال‌هاي سلفيان نوعاً مغالطه‌آميز بوده و با نصوص قرآني و حديثي و همچنين سيره‌ي صحابه و تابعين و ديگر عالمان در تضاد بوده است. ديدگاه سلفيه پيامدهاي تلخي داشته؛ نظير مشروعيت‌نداشتن ورود به ديگر علوم و ارزش‌ستيزي از علوم عقلي و آلي و ابزاري و همچنين نوعي انحصارگرايي و مطلق‌گرايي در فهم مردمان سه سده‌ي نخستين جهان اسلام.