تحولات كالبدي و عملكردي حياط در مسكن روستايي؛ مطالعه موردي: روستاهاي دشت مركزي گرمسار

تغييرات فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و اجبار نهادهاي دولتي به‌منظور شكل جديد زندگي و بهبود شرايط روستائيان، تغييراتي در مسكن روستايي به وجود آورده است، به‌طوري‌كه حياط كه جزء لاينفك خانه روستايي و بخشي از مساحت آن محسوب مي‌شود دچار تغييرات اساسي در كالبد و كاركرد خود شده است. پژوهش حاضر، باتوجه‌به نقش حياط در زندگي روستايي و با هدف دستيابي به عوامل تاثيرگذار بر تغييرات كالبدي و عملكردي آن، به مطالعه و بررسي سكونتگاه‌هاي روستايي شهرستان گرمسار مي‌پردازد. نوع تحقيق كاربردي و روش مطالعه به‌صورت توصيفي تحليلي است. گردآوري اطلاعات ازطريق مشاهده ميداني، برداشت‌ها، اسناد و منابع كتابخانه‌اي انجام شده است. روستاها به‌صورت هدفمند و غيرتصادفي و حجم نمونه 5 درصد جامعه آماري و به روشي تصادفي برگزيده شده است. آناليز داده‌ها با نرم‌افزار SPSS و تحليل عاملي (Factor Analysis) براي دسته‌بندي عوامل كالبدي و كاركردي حياط انجام شده است. سپس به روش تحليل واريانس يك‌طرفه (One-Way Anova) به توصيف و تحليل اطلاعات پرداخته است. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه از ميان 4 عامل شناسايي‌شده در تغييرات كالبدي حياط، 2 عامل مربوط به تنوع و انعطاف‌پذيري و ديگري فضاي باز، داراي ارتباط معنادار ميان بناهاي سنتي و معاصر است و بيشترين اثربخشي را در خانه‌هاي سنتي و بازسازي‌شده دارند. به‌عبارتي سلسله‌مراتبي در ساخت حياط در مسكن روستايي وجود دارد كه در مسكن جديد روستايي، تنوع‌پذيري و فضاي باز نيز كمتر مي‌شود. در اين پژوهش فضاي باز بخشي از حياط است كه ملزومات زندگي روستايي را در برمي‌گيرد و صرفاً فضاهاي ساخته‌نشده را شامل نمي‌شود. همچنين نتايج بررسي تغييرات كاركردي نيز نشان مي‌دهد، از ميان 3 مؤلفه شناسايي‌شده، تنها عامل مربوط به كاركرد زيستي داراي ارتباط معناداري است و كاركرد فضاهايي چون: سرويس بهداشتي، انبار تجهيزات، آشپزخانه، پيش‌ورودي و تراس‌ها در حياط خانه‌هاي قديمي و بازسازي نقش موثرتري نسبت به حياط مساكن معاصر دارند.