بازشناسي «خلقيات ايراني» در ميدان «توسعه و عقب‌ماندگي»

«خلقيات ايراني» و «توسعه و عقب‌ماندگي» كانون توجه نوشتار پيش رو است. باور عمومي و آنچه عمدتاً در فرآورده‌هاي علمي نشان داده‌شده، خلقيات ايراني به‌عنوان متغيري مستقل، داراي ويژگي‌هايي منفي است كه همواره راه‌بندي در مسير گونه‌هاي توسعه در ايران بوده و عامليت عقب‌ماندگي را بر عهده داشته. اين تا آن اندازه پيش رفته كه در مقام يك «انگارباور» شناخته مي‌شود، اما در مقابل گويه‌هاي «باورانكار» چندي را مي‌توان پيش كشيد و آن انگار را رد نمود. بر اين اساس، مسئله اين جستار آن است كه پيوند ميان «خلقيات ايراني» و «توسعه و عقب‌ماندگي» چيست كه براي بازشناسي آن، از الگويي سه سطحي بهره برده‌ايم. سطح نخست به كارسازي منفي خلقيات بر توسعه مي‌پردازد، سطح دوم با ارائه 10 گويه، خلقيات ايراني را در جايگاه متغير مستقل زير سؤال مي‌برد و در سطح سوم، نهادگرايي را به‌عنوان پايه پيونده‌دهنده پيش مي‌كشد و خلقيات ايراني را در جايگاه متغيري وابسته قرار مي‌دهد. اين نوشتار درنهايت به اين خواهد رسيد كه خلقيات ايراني، تأثير ذات انگارانه‌اي بر فرايند توسعه و عقب‌ماندگي ندارد، اماميانشان نوعي پيوستگي متأثر از نهادها برقرار است كه با دگرش‌هاي نهادي، آن پيوند نيز ديگرگون مي‌شود.