مؤلفه‌هاي انديشه سياسي مكتب هرات در منظومه فكري مولانا عبدالرحمان جامي

هرات يكي از كانون هاي مهم انديشه مكتب خراسان است. اين انديشه در قرنِ ‌دوم با طاهريان آغاز شد و در دوره تيموريان در قرنِ ‌نهم به اوج رسيد. در هفت‌قرني‌كه انديشه هرات تكامل يافته است؛ انديشمندان، شاعران و هنرمندان‌بزرگي در اين‌خطه ظهور كردند و دو مكتب مشهور هنري و ‌ادبي هرات را شكل دادند. در دوره ‌تيموريان تعامل فقه، كلام، هنر، عرفان و شعر هرات تنها در حوزه اجتماعي محدود نماند و با عرفان ِسياسي نقشبنديه ، وارد سامان سياسي آن دوره شد؛ طوري كه بده بستان انديشه و قدرت، منجر به ظهور مكتب سياسي هرات گرديد. نورالدين‌ عبدالرحمن جامي، به عنوان پيشواي اين مكتب، نقش انكارناپذيري در رشد و تعالي مكتب سياسي هرات داشت. جامي در هرات مرشد انديشه اي بود كه تعامل عرفان و سياست را براي نخستين بار در تاريخ اسلام ممكن ساخت. دستگاه و ديوان قدرت تيموريان، متأثر از انديشه جامي بود كه در رفتار و كردار كارگزارانِ سياسي در متن‌جامعه تبلور يافت. با وصف چنين اوضاع و احوالي، اين مقاله درصدد پاسخ به اين سؤال بنيادين است كه چه مؤلفه‌هايي در انديشه سياسي جامي وجود داشته كه به شكل‌دهي مكتب سياسي هرات كمك كرده است؟ به نظر مي رسد كه جامي متأثر از آموزه هاي‌ اسلامي، عرفان نقشبندي و انديشه سياسي ايران باستان بوده است كه اين انديشه ها در مفاهيمي‌چون عدل، شرع، عقل و ‌اخلاق تبلور يافته است. اين مقاله با چارچوب غايت- مشروعيت «جان‌مارو» و با روش هرمنوتيك تفسيري «كوئنتين اسكينر» درصدد دريافت مهم ترين مفاهيمي است كه انديشه جامي توليد كرده و توسط او و شاگردان اش وارد سامانه سياسي عصر او شده و رفتار سياسي زمان وي را شكل داده است.