بررسي خصوصيات مورفولوژي و ژنوتيپي گياه كينوا در منطقه گرگان

مقدمه و هدف: به دليل وجود تنوع بسيار بالا در بين ژنوتيپ هاي گياه شبه غله كينوا (Chenopodium quinoa)، قابليت سازگاري و پايداري عملكرد بسيار بالايي را از خود در برابر اقليم هاي آب و هوايي مختلف به نمايش گذاشته است. به همين دليل اين آزمايش جهت بررسي تنوع مورفولوژي و ژنتيكي 14 ژنوتيپ گياه كينوا و مقايسه آنها با ژنوتيپ شاهد منطقه (Titicaca) انجام شد است. مواد و روش ها: اين آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار، در مزرعه پژوهشي اداره تحقيقات هواشناسي كشاورزي گرگان انجام گرفت. ژنوتيپ هاي مورد مطالعه شامل چهار ژنوتيپ ديررس و 10 ژنوتيپ زودرس از موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج تهيه شدند و كشت آنها در تاريخ 20 مرداد 1398 انجام شد. در طول فصل رشد تعداد 9 صفت شامل ارتفاع گياه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعي، طول گل آذين، عرض گل آذين، تعداد خوشه در گل آذين اصلي ، بيوماس، وزن هزار دانه و عملكرد در هكتار مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته ها: تجزيه واريانس داده‌ها نشان دهنده وجود تفاوت معني‌دار بين ژنوتيپ‌ها در تمامي صفات مورد بررسي بوده است. ژنوتيپ‌هاي ديررسQ104 ، Q102 و Q101 در اكثر صفات به خصوص ميزان عملكرد دانه، افزايش معني‌داري نسبت به ژنوتيپ شاهد و ژنوتيپ‌هاي ديگر داشتند. مقايسه ضرايب همبستگي بين صفات، رابطه مثبت و معني‌دار عملكرد دانه و تمامي صفات مورد بررسي به جز وزن هزار دانه را نشان داده است. بيشترين مقدار همبستگي عملكرد دانه به ترتيب با صفات بيوماس، قطر ساقه، عرض گل آذين، ارتفاع و طول گل آذين بوده است. همچنين خوشه بندي ژنوتيپ ها بر اساس صفات زراعي، ژنوتيپ ها را به 3 گروه تقسيم كرده است كه بيشترين ميانگين عملكرد مربوط به خوشه دوم شامل ژنوتيپ هاي ديررسQ104  و Q102 و كمترين آن مربوط  به خوشه اول بود. در اين مطالعه بيشترين واريانس ژنتيكي و فنوتيپي، وراثت پذيري و پيشرفت ژنتيكي مربوط به صفات ارتفاع گياه و عملكرد دانه بوده است. نتيجه گيري: در بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه ژنوتيپ هاي يررس Q104 ، Q102 و Q101 و همچنين در بين ژنوتيپ هاي زودرس، Q12 و Q18 عملكرد بهتري را نسبت به ديگر ژنوتيپ ها از خود به نمايش گذاشتند. بنابراين، اين ژنوتيپ ها مي توانند گزينه هاي مناسبي جهت كشت و كار اين گياه در اين منطقه باشند.