ارزيابي و مشخصه‌يابي لاين‌هاي خالص جو منطقه معتدل كشور

مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) بعد از گندم از لحاظ سطح زير كشت در ايران مقام دوم را دارد و طبق آخرين آمار وزارت جهاد كشاورزي سطح زير كشت آن در كشور 1/547 ميليون هكتار گزارش شده است كه از اين سطح مقدار توليد دانه 3/514 ميليون تن مي‌باشد. هدف از اين پژوهش 1) ارزيابي تنوع درون ژرم‌پلاسم آزمايش مقدماتي جو منطقه معتدل كشور، 2) مقايسه ژرم‌پلاسم موجود با ارقام شاهد، 3) مشخصه‌يابي لاين‌هاي خالص جو براساس صفات چندگانه تحت شرايط آبياري بود. مواد و روش‌ها: ژرم‌پلاسم آزمايش مقدماتي جو منطقه معتدل كشور شامل 108 لاين خالص به همراه چهار رقم شاهد در قالب طرح بدون تكرار آگومنت در سه بلوك در مزرعه ايستگاه تحقيقات و آموزش كشاورزي نيشابور طي سال زراعي 98-1397 مورد ارزيابي قرار گرفت. صفات اصلي شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسيدگي، طول دوره پرشدن دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملكرد دانه اندازه‌گيري شدند. از آماره‌هاي توصيفي و تجزيه باي‌پلات صفت×ژنوتيپ جهت بررسي اهداف اين پژوهش استفاده شد. يافته‌ها: تنوع زيادي ميان ژنوتيپ‌ها براساس صفات مورد بررسي مشاهده شد. مقايسه ژنوتيپ‌ها براساس صفات چندگانه احتمال تشخيص گروه‌هاي ژنوتيپي مختلف را ممكن ساخت. براساس نمودار باي‌پلات چندضلعي رقم نصرت به همراه لاين‌هاي 1، 34 و 5 بيشترين عملكرد دانه و طول پرشدن دانه را دارا بودند. بيشترين عملكرد دانه 9/208 تن در هكتار و متعلق به لاين شماره 1 بود. عملكرد دانه همبستگي قوي و مثبتي با  طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا رسيدگي نشان داد. براساس نمودار GT باي‌پلات لاين شماره 1 به عنوان ژنوتيپ ايده‌آل تشخيص داده شد و نزديك‌ترين ژنوتيپ‌ها به آن رقم نصرت و لاين‌هاي 34، 5، 4، 74 و 41 بودند. وراثت‌پذيري بالا براي صفات مختلف (به استثناي وزن هزار دانه و ارتفاع بوته) حاكي از افزايش راندمان گزينش بود. در نهايت نتايج نشان دادند كه GT باي‌پلات ابزار مفيدي جهت ارزيابي تنوع در ژرم‌پلاسم‌هاي با تعداد زيادي ژنوتيپ براساس چندين صفت به طور همزمان بود.    نتيجه‌گيري: در اين پژوهش و در شرايط آبياري كامل مشخص شد كه ژنوتيپ‌هاي داراي عملكرد بالا، از دوره پرشدن دانه طولاني، زمان گلدهي كوتاه‌تر و زمان رسيدگي طولاني‌تر برخوردار بودند و در صورتي‌كه شرايط محيطي همراه با محدوديت (تنش گرما و رطوبتي) نباشد، اين ژنوتيپ‌ها پتانسيل خود را به نمايش مي‌گذارند. براساس نتايج به‌دست آمده رقم نصرت و لاين‌هاي 1، 34، 5، 4، 74 و 41 جزء پرمحصول‌ترين ژنوتيپ‌ها بودند.