اقتضائات فقهي در تربيتِ مبتني بر عادت، تحليلي اجتهادي بر ديدگاه امام علي عليه‌السلام

مفهوم عادت، از مضامين موردتوجه صاحب نظران در امر تربيت به شمار مي رود. در اين فرآيند، به‌وسيله تمرين و تكرارِ يك كنش، دشواري انجام آن به تدريج آسان شده و جزئي از خلق‌وخوي انسان مي گردد. هدف پژوهش حاضر، شناسايي اقتضائات فقهي تربيتِ مبتني بر عادت ازمنظر امام علي عليه‌السلام است. مراد از اقتضائات فقهي، مواردي است كه به‌غيراز مباح در احكام خمسه آمده و شامل واجب، مستحب، حرام و مكروه مي شود. بدين منظور بيانات مرتبط با مفهوم عادت، از كلام اميرالمؤمنين عليه السلام بر اساس روش نمونه گيري هدفمند انتخاب و سپس اقتضائات موردنظر به كمك روش اجتهادي، استخراج و تحليل شد. يافته هاي پژوهش عبارت‌اند از: ابتناي عادات بر حق مداري، كنترل مبدأ گرايشي، مواجهه فراكنشي با عادات نامطلوب، بسترسازي در بازانديشي ارادي، شكيبايي در جايگزيني عادت، ايجاد مقبوليت عاطفي، اِعمال رياضت هدفمند، اجتناب از تغيير در طبع بنيادين، تقدم رذيلت زدايي بر فضيلت آفريني، صيانت از عادات مطلوب. بررسي يافته ها نشان مي دهد كه برخي اقتضائات مذكور، «بنيادي» و بعضي «ضمني» هستند. اقتضائات بنيادي نيز خود بر سه قسم «پيشيني»، «فرآيندي» و «پسيني» به مكلف يعني مربي تعلق مي گيرند.