نگاهي به بازتاب باورداشت‌هاي عاميانه در سفرنامه ناصرخسرو

اعتقادات و دانش عوام به مثابه پديده‌اي آميخته با اجتماع و ركني گسست ناپذير از زندگي جمعي در تاريخ پرفراز و فرود بشريت، سهم قابل توجهي از فرهنگ هر ملت را به خود اختصاص داده است. در اين ميان باورداشت‌هاي عامه، منزلگاه آشنايي و شناسايي جنبه‌هاي مختلف فرهنگ توده مردم، محسوب مي‌شود. سفرنامه‌ها يكي از مهم‌ترين زمينه‌هاي تجلي اين باورها هستند كه به لحاظ انعكاس دادن فرهنگ و انديشه مردمان جوامع مختلف، از غني‌ترين منابع براي بررسي فرهنگ و پنداشت‌هاي عامه به شمار مي‌روند. در همين راستا سفرنامه ناصرخسرو به دليل دقت علمي، ژرف‌بيني و توانمندي‌هاي زباني نگارنده از جايگاه خاصي برخوردار است. در اين پژوهش كه با رويكرد تحليلي توصيفي و با استفاده از روش كتابخانه‌اي انجام شده، انواع باورهاي عامه در سفرنامه ناصرخسرو بر اساس دسته‌بندي جديدي مورد بررسي قرار گرفته است. در اين دسته‌بندي باورهاي عامه در شش دسته ديني، تاريخي، افسانه‌اي - اسطوره‌اي، غرايب، تابو و خرافه‌ها قرار گرفته است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه از ميان انواع عقايد عامه، باورهاي ديني بيشترين ميزان انعكاس را در سفرنامه ناصرخسرو دارد و بعد از آن باورهاي عامه در مورد غرايب بازتاب بيشتري از ديگر باورها دارد. از ميان انواع باورهاي عامه كمترين بسامد بازتاب به باورهاي خرافي اختصاص دارد. اين نتايج همچنين نشان‌دهنده غلبه جنبه‌هاي عقلاني و ديني شخصيت اين حكيم متاله در گزارش سفرهاي هفت‌ساله خود است.