نقش‌نگاره‌‌هاي ساسانيِ جام‌‌هاي شراب در سروده‌‌هاي عربي (سده‌‌هاي نخستين و ميانۀ هجري)

عربي‌‌سرايان سده‌‌هاي نخستين و ميانۀ هجري به‌ويژه باده‌‌سراهايشان هنگامي كه از شراب، خوشي‌‌ها و مستي‌‌هايش سخن مي‌گفتند، ميكده، ساقي و حتي جام‌‌هاي شراب را نيز وصف كرده‌‌اند و چه بسا در وصف جام‌‌ها، از توصيف تصاوير يا نقش‌‌نگاره‌‌هاي آن نيز چشم‌‌پوشي نكرده‌‌اند. اين نقش‌‌نگاره‌‌ها كه مانند آداب و سنت‌‌هاي شراب‌‌خواري و گونه‌‌هاي شراب، با ايران پيش از اسلام، پيوند دارد، معمولاً نقش‌‌هاي به ارث‌‌رسيده از سنت‌‌هاي دورۀ ساساني را آينگي مي‌‌كند. هدف نويسنده از بازنمايي گونه‌‌هاي اين نقش‌‌ها در سرود‌‌ه‌‌هاي عربي، آشناكردن بيشتر پژوهشگران حوزۀ هنر با نگارگري ايران و عراقِ آغاز دورۀ اسلامي است كه بدون‌شك خود، پيرو سنت نگارگري ساساني بوده است. نگارنده با مطالعۀ شعر عربي در اين دوره، تصويرهاي واقعي را كه روي جام‌‌هاي شراب بوده است و شاعران به آنها اشاره كرده‌‌اند، استخراج كرده است و تلاش مي‌‌كند اين نقش‌‌ها را با نقش‌‌ها يا نمونه‌‌هاي باستاني موجود مقايسه كند. در پژوهش حاضر نشان داده شد كه محور نقش‌‌نگاره‌‌هاي جام‌‌هاي شراب در دورۀ عباسي، شاهان ساساني، درباريان آنها و پيوندهاي سياسي‌‌شان با پادشاهان روم، صحنه‌‌هاي شكار، باده‌‌نوشي، مجلس بزم، سواركاري و جنگاوري است و كمابيش هيچ‌‌گونه صحنۀ مذهبي، صحنۀ خانوادگي دربارِ ساساني و نقش‌‌هاي گياهي در آنها ديده نمي‌‌شود. پس از اين دوره، شاعران سده‌‌هاي مياني هجري و بيشتر از منطقۀ شام و مصر، گويا تنها به تقليد از شاعران عراق، از موتيفِ جام‌‌هاي منقوش سخن گفته‌‌اند.