نقش اسطوره‌هاي ايراني در كارنامۀ اردشير بابكان

اسطوره بيان نمادين ارتباط متقابلي است كه توسط انسان ميان پديده‌هاي گوناگون و نيز خود انسان برقرار مي‌شود. كارنامۀ اردشير بابكان كهن‌ترين داستان تاريخي، عاشقانه و اسطوره‌اي از دورۀ ساسانيان، با توجه به باورها و اسطوره‌هاي رايج بين مردم ساخته شده است. صحت تاريخي اين داستان مطرح نيست. اسطوره‌هاي آن، منشورهايي هستند كه طرح اجتماعي و رفتار اخلاقي و ديني را به نمايش درمي‌آورند؛ به‌طوري كه معتقدان بر طبق آن زندگي مي‌كنند. اردشير استقرار يك آيين رسمي و اتحاد بين دين و دولت را در وجود شخص فرمانروا لازم مي‌بيند و در راه رسيدن به حكومت تمام مخالفان خود را قلع‌وقمع مي‌كند. اتحاد بين دين و دولت در سطح كشور تا آن زمان تجربه نشده بود؛ بنابراين، حكومت همراهي مردم را نياز داشت. در اين راه ايزدان ذهني به تجسم درمي‌آيند و به قهرمان يا منجي ياري مي‌رسانند. پرسش‌هاي پژوهش عبارت‌اند از: 1. ايزدان تجسم‌يافتۀ اساطيري و ياريگر اردشير كدام‌اند؟ 2. در كارنامه، اردشير براي محبوبيت و شكوه و نشان‌دادن قدرت خود چه كرد؟ هدف از اين مقاله، بررسي فرهنگ اسطوره‌اي و آييني و مردم‌شناسي اين داستان است. در اين پژوهش، اسطوره‌هاي بخش آغازين داستان، يعني اسطوره‌هاي مرتبط با اردشير، بنيان‌گذار سلسلۀ ساسانيان به روش تحليلي و توصيفي بررسي شده است. بررسي‌ها نشان داد كه ايزد ثروت اشي/ ارت، ايزد فرّه، ايزد بهرام (پيروزي)، ايزد آتش، ايزد سروش از ايزدان ياريگر اردشير در اين داستان بودند. اردشير براي محبوبيت و شكوه و قدرت، بزرگ‌ترين متضاد و ديوي كه او را به ستوه آورد، يعني كرم خداي را به‌گونۀ آييني كشت و اژدهاكشي فريدون را نزد دين‌داران بازسازي كرد و در جاي‌جاي ايران، به شكرانۀ پيروزي آتشكده‌هاي گران بهرام را برپا كرد.