مالكيت زمين و ساخت‌يابي سكونتگاه‌هاي غيررسمي در ايران

هدف اين پژوهش بررسي ساخت‌يابيِ سكونتگاه‌هاي غيررسمي تحت تاثير قوانينِ مالكيت زمين است. پس ازانقلاب قوانيني وضع شد كه هم موجبات مصادره و سلب مالكيت برخي از اراضي شهري را فراهم آورد و هم با ايجاد ابهام وضعيت مالكيت اراضي موات و وقفي به گسترش بازار غيررسمي زمين و مسكن دامن زد. با شروع جنگ و ضرورت اسكان آوارگان و تغيير قوانين مالكيت زمين و مسكن تحت تاثير گفتمان حمايت از محرومان پس از انقلاب اين بازار بيشتر رشد كرد. در دهه‌هاي بعد با تغيير سياست‌هاي اقتصادي و حذف كم درآمدها از نظام برنامه ريزي شهري و عدم دسترسي گروه هاي كم درآمد به مالكيت زمين ساخت‌يابي اين بازار تشديد شده  به نحوي كه تا سال 1395 حدود 11ميليون نفر از كم‌درآمدهاي شهري در 62 هزار هكتار زمين اسكان يافتند. روش اين تحقيق تاريخي تطبيقي و طرحريزي تجربي آن  اسنادي است. به اين منظور نسيم‌شهر(اكبرآباد)، شهرقدس و محله خاك سفيد (گلشن)  با توجه به وجوه مشترك مالكيت زمين و مسكن درآنها با يكديگر مقايسه شدند. يافته‌ها نشان دادند اين سكونتگاه‌ها تحت تاثير تقاضاي كم‌درآمدها براي تامين زمين و مسكن و از سوي ديگر ابهام برخي از قوانين مالكيت شكل گرفته‌اند و از مزاياي اقتصادي – اجتماعي بازار غيررسمي بهره‌مند مي‌شوند. به رغم اين تحولات، با تبديل شدن اين سكونتگاه‌ها به بازار رسمي ساكنان آنها به تدريج «بخت‌هاي زندگي در بازار» خود را از دست مي‌دهند و قوانين جديد مالكيت زمين و مسكن مانع از بهسازي و نوسازي اسكان غيررسمي به نفع گروه‌هاي كم‌درآمد مي‌شود.