تحليل جامعه‌شناختي پديدۀ همباشي از منظر روحانيون و جامعه‌شناسان

دازدواج و تشكيل خانواده يكي از ارزش‌ها و الگوهاي رفتاري زندگي اجتماعي است كه در دهه‌هاي اخير، دگرگوني بسياري يافته است. جامعۀ ما نيز در اين زمينه تحولات گسترده‌اي تجربه كرده است كه از جملۀ آن‌ها مي‌توان به شكل‌گيري پديدۀ همباشي در كلان‌شهر تهران اشاره كرد. اين پژوهش در پي مطالعۀ پديدۀ همباشي از منظر صاحب‌نظران روحاني و جامعه‌شناس، و با روش تماتيك و مصاحبۀ عميق با هفت روحاني و هفت جامعه‌شناس انجام شد. با توجه به مضامين اصلي و فرعي استخراج‌شده از مصاحبه‌ها، از نظر روحانيون عوامل تأثيرگذار بر رشد پديدۀ همباشي عبارت‌اند از: عوامل ديني (نداشتن دانش ديني، استفاده‌نكردن از دانش روحانيون، نامتعارف‌بودن ازدواج موقت، تقدس‌زدايي از دين و تخريب معنويت)، عوامل فرهنگي (الگوپذيري از غرب، كژكاركردشدن سنت‌ها و عرف و هنجارشكني دختران)، عوامل اجتماعي (پذيرش رشد همباشي و تأثير رسانه‌ها)، عوامل اقتصادي (حسابگرانه عمل‌كردن و شرايط نامناسب اشتغال)، عوامل سياسي (كاهش عملگرايي و وضع‌نكردن قانون تنبيه) و عوامل فردي (رفع تمايلات جنسي). از نظر جامعه‌شناسان نيز عوامل تأثيرگذار بر رشد پديدۀ همباشي عبارت‌اند از: عوامل اجتماعي (فردگرايي، رشد عقلانيت، رشد مدرنيته، ضرورت اجتماعي و رشد كاركرد منفي خانواده)، عوامل فرهنگي (گمنامي، آموزش‌ندادن، شكل‌گيري رابطۀ سيال عاطفي، پذيرش دوستي دختر و پسر، سنت‌شكني و جاذبۀ همباشي)، عوامل اقتصادي (مصرف‌گرايي، بي‌ثباتي اقتصادي و افزايش هزينه‌هاي زندگي)، عوامل فردي (رضايت از زندگي همباشي، ترس از طلاق و ويژگي‌هاي شخصيتي متفاوت). جامعۀ ايراني كماكان در گذار از سنت به مدرنيته متوقف شده و چالش بين سنت و مدرنيته گريبان‌گير جامعۀ ايراني است. تأثيرات مدرنيته و كاهش نفوذ سنت‌ها از جمله عواملي است كه شكل‌گيري سبك زندگي همباشي را در جامعه به‌دنبال داشته است؛ بنابراين مي‌توان گفت تقابل بين سنت و مدرنيته موجب شكل‌گيري نگرش‌هاي مختلف، و پذيرش و رد اين سبك زندگي شده است.