واكاوي تطبيقي جايگاه چين در رويكرد نگاه به شرق در سياست خارجي احمدي نژاد و روحاني

نگاه به شرق، برآمده از نقش متغير تصميم‌سازان داخلي متأثر از ساختار نظام بين‌الملل در سياست‌خارجي ايران است. با پيروزي احمدي‌نژاد، نياز به تجديدنظر در اولويت‌بندي سياست‌خارجي احساس شد و در نشست‌هاي علمي و اجرايي بحث «نگاه به شرق» تقويت شد. تبيين مي‌شد كه از ظرفيت‌هاي موجود در سياست‌خارجي به‌خوبي استفاده نشده و حركت به‌سوي شرق و ايجاد اتحاد راهبردي با چين يكي از ظرفيت‌هايي است كه به تقويت جايگاه ايران منجر مي‌شود. در اين دوره، تلاش شد جايگاه چين ارتقا يابد. با پيروزي روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري، تلاش شد در قالب مذاكرات هسته‌اي با آمريكا دوباره، تعامل با غرب همانند دوران اصلاحات و سازندگي در اولويت قرار بگيرد. اما از نيمۀ دولت روحاني، به‌ويژه پس از خروج آمريكا از برجام و كاربست سياست فشار حداكثري، بار ديگر تجديدنظرهايي در سياست‌‌خارجي ايجاد شد و اولويت ‌به روابط فعالانه با چين مورد توجه قرار گرفت. در اين نوشتار با روش مقايسه‌اي به‌دنبال پاسخ به اين پرسش هستيم كه كدام مؤلفۀ تصميم‌سازان داخلي و ساختار نظام بين‌الملل، در جايگاه چين در اين دو دوره براي ايران مؤثر بوده است؟ براي پاسخ به اين پرسش از چارچوب نظري واقع‌گرايي نوكلاسيك و روش مقايسه‌اي استفاده كرديم. يافته‌ها نشان مي‌دهد روابط ايران با چين در هر دو دوره به‌شدت متأثر از ساختار نظام بين‌الملل بوده است و دردورۀ روحاني بيش از دورۀ احمدي‌نژاد، جايگاه چين در نگاه به ‌شرق برجسته شده است. همين ساختار، نگرش تصميم‌سازان داخلي را به چين معطوف كرده است.