چيستي و قلمرو نظام اقتصادي قرآن

از ادعاهاي مطرح شده عليه قرآن، ادعاي فقدان نظام‌هاي اجتماعي از جمله؛ «نظام اقتصادي»­ به مفهوم سازماني معرفتي، بينشي و دانشي مشخص و نظام‌يافته‌ پيرامون اقتصاد­ در قرآن است. اين جستار كه به شيوۀ توصيفي­ تحليلي و روش كتابخانه‌اي سامان يافته، درصدد پاسخ به اين ادعا و ارائۀ موجز مجموعۀ «نظام اقتصادي قرآن» و تبيين چيستي و قلمرو آن است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه قرآن به علت جامعيت در عرصۀ رسالت خود؛ يعني «هدايت انسان»، به تبيين مباني و چارچوب‌هاي كلي علوم انساني پرداخته است، اما علوم طبيعي به عنوان پيش‌نياز پيشرفت و آباداني، در قلمرو «مطالبات قرآن از بشريت» جاي مي‌گيرد و نه رسالت قرآن. دانش اقتصاد به مفهوم گستردۀ خود هر دو بخش را دربرمي‌گيرد: بخش مربوط به علم اقتصاد به مفهوم خاص آن كه براساس «روش تجربه» به كشف روابط علّي­ معلولي بين پديده‌ها پرداخته كه به «مطالبۀ قرآن از بشريت» بازمي‌گردد و بخش مربوط به مباني جهان‌بيني و انسان‌شناختي، مباني مكتبي، حقوق و اخلاق اقتصادي و نيز كشف آن دسته از روابط علّي­ معلولي اقتصادي كه از حيطۀ تجربه و دانش بشري خارج است، مشمول «رسالت قرآن» بوده و آيات فراواني از قرآن به ارائۀ آن‌ها پرداخته كه در اين جستار، كليت آن با استناد به آيات بيان شده است. مقايسۀ موردي بين يكي از زيرنظام‌هاي اقتصاد، به عنوان نمونه­، نشان از برتري نظام اقتصادي قرآن نسبت به محصولات انديشۀ بشري دارد.