تعريف مفهوم آزادي در انقلاب مشروطيت ايران؛ مطالعه موردي: تحليل روزنامۀ اقيانوس

انقلاب مشروطيت زمينۀ توسعۀ مفاهيم مدرن در بستر اجتماع را فراهم كرد و هيجان‌هاي ناشي از آن، باعث تأسيس ده‌ها روزنامه و انجمن مستقل شد. اين مسئله ازآن‌جهت اهميت دارد كه تا پيش از آن به‌جز چند نشريه و انجمن وابستۀ دولتي، فرصتي براي عرض‌اندام طبقۀ متوسط باسواد شهري وجود نداشت؛ بنابراين هر فرد و دسته‌اي با تأسيس روزنامه و انجمن به نشر عقايد خود پرداخت و اين تكثر مسبب تأويلات گوناگون از مفاهيم مدرن شد. در اين ميان، مشروطه‌خواهان دست بالا را داشتند و بيش از 90درصد رسانه‌هاي شهري در اختيار آنان بود. در مقابل چند روزنامۀ محافظه كار-سنت‌گرا هم وجود داشت كه از نظر محتوايي و تحليل مفاهيم جديد، فقط روزنامۀ اقيانوس ارزش بررسي و تدقيق دارد. اين روزنامه با سردبيري عبدالرحيم الهي روحاني انديشمند و فكور، به مبارزه با تأويل انديشه‌هاي مدرن از سوي مشروطه‌خواهان پرداخت. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد او با تأثر از آراي انديشمندان اروپايي، آزادي را در قيد قانون تعريف و در مقابل قانون را بر مبناي شريعت تفسير كرد. با اين حربه، هم رفتار مشروطه‌خواهان تندرو را معارض آزادي مصرح در قانون اساسي نشان داد و هم مقام سلطنت را (بر مبناي همان قانون) مقدس نماياند. اين نوشتار با بررسي مفهوم آزادي در آراي انديشمندان اروپايي، هم مبحث هم‌زماني و توسعۀ زمانمند آن را در نظر دارد و هم تأثير آن و يا خلاف آن را در محتواي روزنامۀ اقيانوس نشان مي‌دهد.