تعيين عوامل مؤثر بر دورۀ زماني فنولوژي جو ديم در اقليم نيمه‌خشك بر پايۀ تحليل مؤلفه‌هاي اصلي

در اقليم هاي خشك و نيمه خشك، كه به دليل مشكل كم آبي كشت ديم با چالش هايي مواجه است؛ لازم است به طور ويژه عوامل مؤثر بر رشد بررسي شود. پژوهش حاضر با هدف ارزيابي نقش عوامل مؤثر بر طول دورۀ زماني مراحل مختلف فنولوژيك جو ديم در يك منطقه با اقليم نيمه خشك انجام شد. براي اين منظور، مدت زمان مراحل مختلف فنولوژيك پنج دورۀ مختلف رشد جو ديم از قبيل: كاشت-سبزشدن، سبزشدن پنجه زني، پنجه زني-ساقه دهي، ساقه دهي گل دهي و گل دهي رسيدن كامل در ايستگاه سرارود كرمانشاه طي دورۀ 1379 تا 1394 استخراج شد. با محاسبه 12 متغير مختلف براي هر كدام از اين دوره ها، متغيرهايي كه داراي تأثير معني دار بر روي طول هر كدام از اين دوره ها بودند شناسايي شد. براي ارزيابي تأثير آنها بر طول هر كدام از مراحل فنولوژيك از روش تجزيه مؤلفه هاي اصلي  استفاده شد. يافته ها نشان­ داد كه از بين متغيرهاي انتخاب شده در پژوهش حاضر، متغيرهاي مبتني بر درجه روز رشد شامل شاخص هاي GDD و PTU و متغيرهاي مبتني بر تابش جذب شده از جمله تابش خالص و ميانگين شبانه روزي دماي سطح خاك داراي بيشترين تأثير بر طول مراحل مختلف رشد جو ديم دارند. متغيرهاي مبتني بر تبخير-تعرق، تأمين رطوبت خاك و متغير تكميلي بر روي طول دو مرحله از رشد تأثيرگذار بودند. بيشترين مقدار تغييرپذيري طول دوره هاي مختلف رشد كه در قالب روش تجزيه مؤلفه هاي اصلي توجيه شده بود، براي دورۀ كاشت سبزشدن به دست آمد. يافته هاي كلي نشان داد كه روش تجزيه مؤلفه هاي اصلي در كنار قابليت زيادي كه براي شناسايي عوامل مؤثر بر طول مراحل مختلف فنولوژيك دارد، به خوبي قادر به سامان دهي اثر متقابل بين اين عوامل نيز است.