ارزيابي تطبيقي الگوهاي بومي - محلي مساكن روستايي در مقابله با طوفان‌هاي شن و ماسه؛ مطالعه موردي: روستاي تمبكاء و كول شهرستان هامون

جريان هوا در منطقه سيستان، تابع جهت، سرعت و تداوم حركت بادهايي موسوم به «بادهاي ۱۲۰ روزه سيستان» است. اين بادها با جهت غالب شمال‌ غربي به جنوب شرقي در سكونتگاه‌هاي منطقه سيستان همه ساله از اوايل خردادماه تا اواخر شهريورماه در حال وزيدن است. در سال‌هاي اخير باتوجه‌به تغيير اقليم و خشك شدن درياچه هامون در بالادست اين سكونتگاه‌ها، ميزان گردوخاك و حركت شن‌هاي روان در مناطق مسكوني افزايش چشمگيري داشته است. دانش بومي نشان مي‌دهد چنانچه رفتار و مكانيسم پديده‌هاي طبيعي و به‌ويژه طوفان‌هاي شن و ماسه در سطح منطقه سيستان متناسب با طرح‌هاي فيزيكي - كالبدي شناسايي و اجرا گردد، فوايد متعددي در ابعاد فيزيكي - كالبدي، اقتصادي و اجتماعي عايد ساكنان منطقه خواهد شد. پژوهش حاضر ازنظر هدف كاربردي و ازنظر شيوه اجرا، توصيفي - آماري است. جامعه آماري پژوهش را روستاهاي تمبكاء و دهكول از توابع شهرستان هامون تشكيل مي‌دهند كه براساس آخرين سرشماري عمومي نفوس و مسكن، جمعيت آن‌ها درمجموع برابر با ۷۰۳ نفر معادل با 244 خانوار بوده است كه با استفاده از فرمول كوكران تعداد 242 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. جهت تجزيه‌وتحليل يافته‌هاي پژوهش از آزمون تي تك نمونه‌اي استفاده شده است. نتايج آزمون نشان داد كه خشكي زياد هوا (رطوبت كم) با ميانگين 4.265 مهم‌ترين دليل به وجود آمدن ماسه‌هاي روان در روستاهاي موردمطالعه است. بيشترين اثر ماسه‌هاي روان در بافت‌هاي كالبدي سكونتگاه‌هاي روستايي بر ايجاد گردوغبار شديد در جهت بادهاي غالب با ميانگين 4.221 است. ساختن خانه‌هاي روستا در خارج از مسير حركت ماسه‌هاي روان با ميانگين 4.228 مهم‌ترين راهكار مقابله با ماسه‌هاي روان در بافت كالبدي روستاهاي موردمطالعه است. كشت درختان به‌خصوص درخت گز در ضلع شمالي اراضي با ميانگين 4.275 مهم‌ترين راهكار اقتصادي مقابله با ماسه‌هاي روان در بافت كالبدي است. تخليه ماسه‌هاي روان از كانال‌هاي اصلي با ميانگين 3.787 مهم‌ترين راهكار زيرساختي مقابله با ماسه‌هاي روان در بافت كالبدي در روستاهاي موردمطالعه است.