واكاوي زيبايي‌شناسي و نمادپردازي در هنر معماري قشقايي به روش پديدارشناسي

نمادپردازي و زيبايي‌شناسي مردمان در هنرهايشان نمود مي‌يابد. ساير محققاني كه معماري سياه‌چادر را موردتوجه قرار داده‌اند ازنظر عناصر و اجزا، ويژگي‌هاي سازه‌اي، اقليمي يا شيوه زندگي به آن توجه كرده‌اند. آن‌ها به تمجيد زيبايي‌هاي آن پرداخته‌اند اما جنبه‌هاي زيبايي‌شناسانه را تحليل نكرده‌اند. اين پژوهش با تمركز بر سياه‌چادر عشاير قشقايي به‌عنوان جلوه‌اي از معماري بومي در پي اين است كه پيام‌ها و انگاره‌هاي زيبايي‌شناسانه را به‌صورت اكتشاف پديدارشناسانه شناسايي كند. هدف اين پژوهش شناخت ساختار معنا در معماري سياه‌چادر است. زيبايي‌شناسي و نمادپردازي به‌عنوان بالاترين سطح معني در معماري عشاير كمتر موردتوجه قرار گرفته است. داده‌هاي اين پژوهش به‌صورت مشاهده يك ايشوم ييلاقي عشاير قشقايي و صحبت با زنان گردآوري شده و به‌صورت پديدارشناسي تحليل شده است. چهارچوب نظري بر اساس نظريه فرهنگي - اجتماعي راپاپورت و پديدارشناسانه باشلار تدوين شده است. بر اساس اين چهارچوب مؤلفه‌هاي گهواره، مرزها، درون و بيرون، بزرگ و كوچك، آرمان، آشيانه، شكل‌ها و رنگ‌ها بر مبناي سه عنصر خيال، رؤيا و افسانه تحليل مي‌شوند. سؤال اين پژوهش اين است كه ويژگي‌هاي نمادين و زيبايي‌شناسي چگونه بر شكل سياه‌چادر عشاير قشقايي تأثيرگذار است؟ يافته‌ها نشان مي‌دهد نمادهايي مانند رؤياپردازي نامحدود، بي‌كرانگي قلمروي سكونت، عناصر طبيعت، تقدس اجاق، پناه، كمال‌گرايي، جلوه انساني سياه‌چادر، عشق ورزيدن به خانه، مينياتوري از عمارت آرماني، صميميت و مرزهاي نسبي در ارتباط شكل سياه‌چادر با معنا قابل خوانش است. نتايج همچنين نشان مي‌دهد كل مجموعه سياه‌چادر با عرصه‌هاي اطراف به‌عنوان نظام خانه مدنظر است و ساختار شكل‌گيري عناصر مختلف به‌صورت شكل‌گيري عرصه‌ها در يك ساختار مارپيچي حول زن عشاير تعريف مي‌شود. بنابراين در كنار ساير عوامل سرپناه و شيوه زندگي، مفهوم ادراكي پناه، معنا و نمادها در ايجاد معماري بومي سياه‌چادر نقش تعيين‌كننده دارد.