بازشناسي شيوه‌هاي امر به معروف‌ونهي از منكر در تصوف عملي ابوسعيد ابوالخير

ابوسعيد ابوالخير به عنوان عارفي انسان دوست علي رغم رفتارهاي خشن متشرعه عصر خود، با تاثيرگذاري يك مرشد معنوي و به كارگيري شيوه هاي غيرمتدوال و خلاقانه، بدون آنكه موجبات آزردگي كسي را فراهم سازد، به امر به معروف و نهي از منكر مي پرداخت و مانع بسياري از نابهنجاري ها و مفاسد مي شد. آنچه در اين مقاله به عنوان مسئله اصلي مورد بررسي قرارگرفته، اين است كه التزام عملي ابوسعيد به اين فريضه ديني با وجود تساهل و تسامح وي از يك سو، و رويكرد ملامتي گري وي از سوي ديگر، چگونه صورت مي گرفته است و آيا در شيوه هايي كه او در انجام اين فريضه به كارمي بسته، امر به معروف و نهي از منكر در معناي فقهي و اخص آن انجام مي گرفته يا در معناي عام؟ آنچه از بررسي ها حاصل شد، اين بود كه روش اصلي ابوسعيد در امر به معروف ونهي از منكر استفاده از زبان عاميانه متناسب با ظرفيت هاي فكري و فرهنگي مردم زمانه خود بوده و او با توجه به تفاوت هاي فردي و خصوصيات روحي افراد، به جاي دعوت زباني و موعظه مستقيم، به طور غيرمحسوس و غيرمستقيم به اصلاح و تربيت افراد مي پرداخته است او در اين شيوه به شكلي متناقض نما با عدم مبادرت به امر به معروف، موجب «امر به معروف و نهي از منكر» مي شد.