بررسي كارايي مدل SWAT در تحليل مكاني رواناب در حوزه‌هاي آبخيز فاقد داده‌هاي محلي خاك (مطالعه موردي : حوزه آبخيز دامغانرود)

رواناب در اقليم‎ نيمه‎خشك سبب ايجاد سيلاب‎هاي خطرناكي مي شود. بنابراين تجزيه و تحليل مكاني رواناب براي مديريت بحران ضروري به نظر مي‎رسد. مدل هاي هيدرولوژيكي ابزارهايي بوده كه به منظور شبيه‎سازي فرآيندهاي مرتبط با چرخه آب و پيش بيني رخدادهاي آينده استفاده مي‎شوند. در اين بين، SWAT يكي از رايج ترين اين مدل ها است كه از مهمترين ورودي‎ها آن نقشه و اطلاعات خاك حوزه آبخيز مي‎باشد. از طرف ديگر نقشه هاي خاك هم از لحاظ كيفي و كمي در بسياري از حوزه هاي آبخيز در دسترس نيستند. هدف اصلي از اين پژوهش تحليل مكاني رواناب با استفاده از داده جهاني خاك بوسيله مدل هيدرولوژيكي SWAT در حوزه آبخيز دامغانرود در استان سمنان است. بدين منظور داده‎هاي اقليمي در دوره زماني سال‏هاي 2008 تا 2018 ميلادي براي شبيه‎سازي رواناب استفاده شد. در اين دوره زماني داده هاي سال‏هاي 2010 تا 2014 براي واسنجي و سال‎هاي 2015 تا 2018 براي اعتبارسنجي مدل استفاده شد. تحليل حساسيت، واسنجي، اعتبارسنجي و عدم قطعيت مدل در نرم افزار  SWATCUPبا استفاده از الگوريتم SUFI2  انجام شد. ارزيابي مدل با استفاده از آماره‎هاي ضرايب تبيين (R2) و ناش ساتكليف (NS) انجام شد. پارامترهاي شماره منحني، متوسط طول شيب، ضريب زبري كانال مانينگ، هدايت هيدروليكي اشباع خاك به عنوان پارامترهاي حساس تعيين شدند. مقادير آماره هاي R2 و NS براي مرحله واسنجي مدل به ترتيب، 0.48، 0.47 و براي مرحله اعتبارسنجي به ترتيب 0.46، 0.45 بدست آمد. نتايج نشان داد عملكرد مدل در شبيه‎سازي رواناب با داده جهاني خاك قابل قبول بوده است. تحليل مكاني رواناب با استفاده از روش ميانگين وزني رواناب به ازاي واحد سطح انجام گرفت. نتايج تحليل مكاني رواناب براساس ميانگين وزني رواناب نشان داد كه مهم‏ترين زيرحوضه در توليد رواناب زيرحوضه شماره 5 (داراي كمترين فاصله به نقطه خروجي) و كم ‌اهميت‎ترين آنها زيرحوضه هاي 1 و 11 (داراي بيشترين فاصله از نقطه خروجي) بودند. بنابراين نتايج نشان داد كه پارامترهاي موثر در اولويت‎بندي رواناب شامل موقعيت مكاني زيرحوضه‎ها و كاربري اراضي بودند. نتايج كلي تحقيق نشان داد كه مدل SWAT درتحليل مكاني رواناب حوزه آبخيز به دليل تقسيم‎بندي حوضه به واحدهاي همگن امكان شناسايي مناطق بحراني توليد رواناب را دارد.