عقلانيت متعالي و فرايند تأثير آن بر سبك زندگي

سبك صحيح زندگي داراي مباني اعتقادي و فلسفي نظير عقلانيت، معنويت، اعتدال و... است. عقلانيت در بين متفكران غربي به‌عنوان ابزار تأمين اهداف صرفأ مادي، تقويت‌كننده نظام سرمايه‌داري، نفي‌كننده قدرت ماورايي، متعارض با دين و تعبد به دين تفسير شده كه نمي‌تواند مبناي سبك زندگي دين صحيح باشد. درحالي‌كه اگر عقلانيت به‌صورت جامع و متعالي ملاحظه گردد، سبك زندگي مبتني بر آن رشد همه‌جانبه فرد و جامعه را در همه ابعاد در پي دارد و برآيند آن، تحقق تمدن نوين اسلامي مي‌باشد. در نوشتار حاضر، ضمن تبيين اصل عقلانيت متعالي و تفاوت آن با عقلانيت‌هاي رايج، ويژگي‌هاي آن در سه سطح تشريح شده است. ويژگي‌هاي آن در سطح شناخت، عبارتند از: بهره حداكثري از منابع شناخت، حقيقت‌محوري، معطوف به امنيت، آرامش و يقين، حجيت قواعد منطقي، توجه به داده‌هاي يقيني علوم، انتخاب تبيين احسن، تكيه به شناخت‌هاي بديهي، مرزبندي بين قلمرو تجربي و معارف فلسفي و وحياني. ويژگي‌هاي آن در سطح اخلاقي نيز عبارت است از: دارا بودن نظام ارزشي و فراگير، انسجام دروني، قابليت تبيين عقلاني، توجه هم‌زمان به حسن فعلي و فاعلي و توجه به رتبي بودن ارزش‌ها. ويژگي‌هاي عقلانيت در سطح ابزاري و معيشتي عبارتند از: هدف‌مندي، انتخاب وسيله مناسب براي اهداف، گزينش عقلاني در قلمرو احتمالات، توجه به سود مورد انتظار، اعتدال و ميانه‌روي. روش تحقيق در اين مقاله، توصيفي ـ تحليلي است.