بررسي ادله تجرد علم به‌مثابه مانعي براي اثبات شعور همگاني موجودات در حكمت متعاليه

يكي از حقايقي كه ذهن بسياري از انديشمندان را به خود مشغول كرده، شعور همگاني موجودات است؛ موضوعي كه ظواهر آيات قرآن كريم و روايات فراوان گواه آن است. حكمت متعاليه گام‌هاي ارزنده‌اي در مقام تبيين سريان ادراك در همه موجودات برداشته است. اما ادله تجرد علم همواره به‌عنوان مانعي جدي براي اثبات اين ادعا مطرح بوده است. نگارنده در اين مقاله مي‌كوشد با به‌كارگيري روش توصيفي ـ تحليلي و با رويكردي انتقادي، عدم مانعيت ادله مزبور براي اثبات سريان ادراك در هستي را نشان دهد و اين حقيقت را در مقام اثبات يك گام جلو ببرد. براساس نتايج به‌دست آمده، هيچ‌يك از ادله تجرد علم بر اشتراط تجرد در مطلق علم دلالت ندارد و نمي‌تواند مانعي حقيقي براي پذيرش شعور همگاني موجودات باشد. با از ميان برداشتن موانع عقليِ پذيرش ادعاي مزبور مي‌توان حتي در صورت ناكافي بودن ادله عقليِ اثبات شعور همگاني موجودات به آن‌دسته از ادله نقلي استناد كرد كه بر سريان ادراك در موجودات دلالت دارند.