جايگاه حق و تكليف در مشاركت سياسي؛ مطالعه تطبيقي حقوق اساسي ج.ا.ايران و منشور جهاني حقوق بشر

مشاركت سياسي داراي جنبه هاي مختلفي است كه از جمله مي توان به وجود حق و تكليف به عنوان مؤلفه هاي مرتبط با آن اشاره نمود. با اين حال، مكاتب حقوق بشري هر كدام نسبت به مسأله حق و تكليف ديدگاه هاي مختلفي دارند. بنابراين سؤال مقاله حاضر اين است: حق و تكليف چه جايگاهي در حقوق اساسي ج.ا. ايران و منشور جهاني حقوق بشر دارند؟ فرضيه اين است: ابتناي حقوق اسلامي ج.ا.ايران بر كرامت ذاتي انسان و مسؤوليت پذيري وي، باعث توأماني حق و تكليف در مسأله مشاركت سياسي شده است. اما تكيه منشور جهاني حقوق بشر بر حق مندي انسان، مسؤوليت و تكاليف انسان را ناديده مي گيرد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي دهند كه مشاركت سياسي در ج. ا. ايران بر مبناي توأماني حق و تكليف بنا شده است. بر اين اساس، رابطه بين حق و تكليف رابطه اي دو طرفي است و نمي توان اين دو را از يكديگر جدا نمود، بلكه تكليف همواره به حق تعلق مي گيرد و تكليف غير حق معنا ندارد. اما حق و تكليف در حقوق بشر جهاني به صورت توأماني ديده نمي شود و حق مندي انسان و اتخاذ رويكردي سلبي است كه مقوله مشاركت سياسي را ناديده مي گيرد. در مقاله حاضر از روش توصيفي-تحليلي استفاده شده است كه با مشخص نمودن محورهاي مقايسه، نوعي نگرش تطبيقي نيز در پيش گرفته مي شود.