حاكم و پهلوان عاشق در ادا و شاهنامه

زمينه و هدف: اداي منظوم و اداي منثور دو متن كهن به زبان نورس باستان هستند كه مهمترين منبع در شناخت اسطوره هاي اسكانديناوي بشمار ميروند. محققان اسطوره شناس به برخي شباهتهاي بنمايه اي ادا و شاهنامه (از جمله ماجراي پسركشي) اشاره كرده اند؛ البته شباهت بنمايه ها در اين متنهاي اسطوره اي بسيار گسترده تر از اين نمونه است و با بررسي دقيقتر و مطالعۀ تطبيقي ادا و شاهنامه ميتوان به فهرست اين شباهتها اضافه كرد. روش مطالعه: اين مقاله پژوهشي است نظري كه با استفاده از روش‌ تحليلي-توصيفي و همچنين مطالعۀ تطبيقي، الگوهاي مشابه ميان برخي داستانهاي ادا و شاهنامه را نشان ميدهد. يافته ها: اين مقاله با تكيه بر داستانهاي عاشقانه در ادا و شاهنامه نشان ميدهد كه در اين حوزه نيز شباهتهاي چشمگيري ميان دو متن ميتوان يافت؛ اين بنمايه هاي مشترك از آغاز رابطۀ عاشقانه تا ازدواج و خصوصاً مسيري كه براي رسيدن به مرحلۀ وصال و ازدواج طي ميشود بچشم ميخورد. نتيجه گيري: داستان عاشقانۀ «فرير و گرد» از نظر نوع شروع رابطه با زال و رودابه و از نظر طي مراحل سه گانه براي جلب رضايت معشوق (يعني وعدۀ مال و ثروت، تهديد، و جادو و افسون) به داستانهايي از قبيل زال و رودابه، ازدواج پسران فريدون، كيكاووس و سودابه، و بعدتر سياوش و سودابه شبيه است. چنانكه مثلاً الگوي «مناظره» براي اثبات خرد نيز در زال و رودابه و سويبدگ و منگلود عيناً ديده ميشود. در هر حال بنظر ميرسد همين مطالعۀ تطبيقي را ميتوان در سطح داستانهاي ديگر ادا و شاهنامه نيز انجام داده و مشتركات ديگري نيز بدست آورد.