معرفي سبك شناسانه شجره الاتراك؛ رونوشتي از الوس اربعه الغ بيگ

زمينه و هدف: نسب نگاري يكي ازعلوم بديعي است كه در ادوار مختلف مورد توجه صاحبان قدرت بوده است. در دورۀ تيموري، الغ بيگ تلاش قابل توجهي در ارتباط دادن خاندانش به دودمان چنگيز داشت. بدين سبب اثري نسب نگارانه، با عنوان تاريخ الوس اربعه تأليف كرد كه نسخۀ اصلي آن ناپديد شد، اما بقاياي تطبيق داده شدۀ آن با نام شجره الاتراك معروف شد كه امروزه دو نسخه از آن موجود ميباشد. هدف پژوهش اين است كه با نگاهي به لايه هاي ادبي، زباني و محتوايي شجره الاتراك و با كمك روش سبك شناسانۀ توصيفي، به معرفي اين اثر تاريخي ادبي بپردازد. با توجه به ويژگيهاي سبكي اين متن و استفاده از سبك شناسي توصيفي در سه سطح محتوايي، زباني و بلاغي دورۀ استنساخ و نگارش شجره الاتراك و ماهيت نويسندۀ آن بررسي شود. روش مطالعه: روش كار به شيوۀ تحليلي و توصيفي است و داده ها بطريق فيش نويسي و نمونه برداري از متن با مطالعۀ مكرر و انتخاب گزينه هاي تكرارشونده گردآوري شده اند و گاهي ذكر موارد شاذ و نادر به نزديك شدن به پاسخ سؤالات كمك كرده است. يافته ها: شجره الاتراك از جمله متون تاريخي -ادبي است كه با معرفي و بررسي ويژگيهاي آن، به پژوهشگران فرصت مطالعه در متني را ميدهد كه علاوه بر نكته هاي تاريخي مبهم حكومت مغولان و ايلخانان در ايران، از نظر ادبي و زباني هم ويژگيهاي برجسته اي دارد و ميتواند بخشي از حلقه هاي ارتباطي دوره هاي مختلف تاريخي زبان فارسي، ادبيات و فرهنگ ايران بزرگ را بهم پيوند بزند. نتيجه گيري: با همۀ تلاشهاي نويسنده در كاربرد آرايه هاي ادبي و كلمات عربي و بيشتر از آن تركي مغولي، همچنان نثر شجرهالاتراك ساده و مانند بيشتر متون تاريخي ارجاعي است. آنچه بيشتر از همه در شيوۀ نثرنويسي آن بچشم ميخورد سبك جمله نويسي در عطف، و فصل و وصل جمله هاست؛ به طريقي كه بيشتر جمله ها بدون درنظر گرفتن محل اتصال و فصل، با «واو» عطف بهم متصل شده اند و مصحّح را در ارتباط جمله ها با مشكل مواجه ميكند. اشتباه در كاربرد حروف اضافه، آوردن جمله ها و اشعار تركي و حتي نوشتن متن بر اساس لهجۀ تركان پارسيگوي، ظن ترك زبان بودن نويسنده و چه بسا مغولي بودن او را قدرت ميبخشد و اين ادعاي كاتب كه متن را از روي الوس اربعه الغ بيگ تلخيص كرده مورد تأييد قرار ميدهد. با توجه به ارادت نويسنده به اهل تسنن بنظر ميرسد متن در دوره اي قبل از رسمي شدن مذهب شيعه استنساخ شده است. با توجه به ويژگيهاي بلاغي و زباني متن و همخواني آن با نثر دورۀ تيموري چنين مينمايد كه متن متعلق به دورۀ تيموري است و نويسنده از وابستگان ترك زبان ايلخانان و چه بسا كه نسخۀ ثبت شده با نام شجره الاتراك متن الوس اربعه مفقود باشد.