عطر رازيانه‌هاي سرخ؛ رهبران گمنام اسماعيلي در قرن يازدهم قمري/ هفدهم ميلادي

منابع اسماعيلي و ضدّ اسماعيلي در نحوۀ ترسيم شخصيت «داعيان» اسماعيلي سخت متفاوت‌اند. از نظر نويسندگان اسماعيلي، داعيان مؤمناني نجيب، مهربان و متدين بودند كه پيام واقعي اسلام را تبليغ مي‌كردند؛ حال آنكه از نگاه بدخواهان، شروراني شوم و بي‌وجدان بودند. با اين حال، همه در يك ويژگي اتفاق نظر داشتند؛ داعيان عموماً بااحتياط و ناشناس و به دور از چشم كنجكاو مقامات متخاصم فعاليت مي‌كردند. بنابراين شعر «خالو محمود علي» اسماعيلي كه مربوط به قرن يازدهم قمري/ هفدهم ميلادي است و در اين مقاله ويرايش و تحليل شده، موردي نادر است. شاعر در دوره‌اي كه تقريباً چيزي از اسماعيليان نمي‌دانيم، اشخاص برجستۀ جماعت اسماعيلي را در مكان‌هايي پراكنده در سراسر خراسان، قهستان، بدخشان، عراق، تركستان و هندوستان بر‌شمرده است. در اين مقاله به نسخ خطي موجود شعر پرداخته‌ايم؛ همچنين با ارائۀ تصحيح انتقادي اثر، از عناصري در شعر كه انعكاس گونۀ ادبي «دعاي تقرب»‌اند، بحث كرده‌ايم و نيز آنچه را كه دربارۀ خود شاعر استنباط كرده‌ايم، مورد تحليل قرار داده‌ايم.