واژه‌بست‌هاي ضميري در گويش قايني

واژه‌بست‌ها واحدهاي زباني هستند كه هم برخي از ويژگي‌هاي رفتاري واژه‌ها را دارند و هم داراي برخي از خصوصيات تكواژهاي وابسته هستند. ازاين‌رو، شناسايي و بررسي آن‌ها در زبان‌هاي مختلف يكي از جالب‌ترين ويژگي‌هاي زبان‌شناختي از نظر زبان‌شناسان است. زبان فارسي نيز از اين قاعده مستثني نيست. بدين ترتيب، هدف پژوهش حاضر، تعيين و توصيف واژه‌بست‌هاي ضميري در گويش قايني بر اساس معيارهاي آيخن‌والد (2003) است. داده‌هاي اين پژوهش به روش توصيفي-تحليلي، با مراجعه به منابع مختلف گويش قايني و ضبط گفتار آزاد 20 گويشور بومي ساكن شهرستان قاين و همچنين شم زباني يكي از نگارندگان گردآوري شده‌است. واژه‌بست‌هاي ضميري در اين گويش عبارتند از واژه‌بست مفعولي و فاعلي (d)e- و همچنين ضماير متصل شخصي سوم شخص. نتايج داده‌ها حاكي از آن است كه واژه‌بست مفعولي تنها به مفعول مفرد غيرجاندار اشاره دارد و در زماني كه مفعول حضور ندارد به فعل متعدي در همۀ شخص‌ها و زمان‌ها اضافه مي‌شود. واژه‌بست فاعلي به فاعل سوم شخص مفرد (عمدتاً جاندار) اشاره دارد و در زمان عدم حضور فاعل، به فعل سوم شخص مفرد در تمام زمان‌ها اضافه مي‌شود. درباب نظام مطابقه، تنها زماني در اين گويش حالت كنايي حاكم است كه در جملۀ داراي فعل سوم شخص مفرد، (d)e- نقش مفعولي داشته باشد؛ در اين صورت نشانۀ يكسان با فاعل فعل لازم و نشانۀ متفاوت با فاعل فعل متعدي دارد. ضماير شخصي واژه‌بستي هم در اين گويش تنها شامل ضماير سوم شخص مي‌شوند. واژه‌بست‌هاي ضميري پس از بررسي براساس معيارهاي 15 گانۀ آيخن‌والد از نظر واژه‌بست بودن مورد تأييد قرار گرفت.