مقايسه و بررسي ريشه شناختي واژه هاي زبان هورامي با ريشۀ اوستايي، فارسي باستان و ميانه از منظر واج شناسي تاريخي- تطبيقي (مطالعۀ موردي: گويش عبدالملكي)

زبان‌هاي هورامي و فارسي كه هر دو از خانوادۀ زبان‌هاي ايراني غربي‌اند؛ متأثر از زبان اوستايي نيز بوده و تا دورۀ ميانه در بسياري از شكل‌هاي تلفظ، همسان بوده‌اند. از اين رو، زبان هورامي به دليل نزديك بودن به ريشه‌هاي كهن زبان فارسي، منبع خوبي براي احياي صورت‌هاي مهجور در اين زبان است. از آن‌جاكه هورامي در تأثيرپذيري از فارسي جديد تا حد زيادي محتاط بوده است؛ شماري از گويش‌هاي آن، از جمله گويش عبدالملكي، برخي از ويژگي‌هاي آوايي زبان‌هاي قديمي‌تر ايراني را در خود حفظ كرده‌اند. با توجه به اين موضوع، جستار حاضر با بررسي 76 واژه در گويش عبدالملكي، به كشف ريشه‌هاي اوستايي، فارسي باستان و ميانه در آنها پرداخته است. روش پژوهش حاضر، توصيفي- تحليلي است. داده‌ها در بخش هورامي، از طريق مصاحبه با گويشورانِ عبدالملكي و با ضبط گفتار آنها، و در بخش فارسي باستان و ميانه، با مراجعه به كتاب‌هاي «تاريخ زبان فارسي» و «فرهنگ كوچك زبان پهلوي»، به ترتيب از خانلري و مكنزي گردآوري شده‌اند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد واج‌هاي ،/ k/ ، /ž/ ،/h/ ،/č/ ،/ v/ و /n/ در گويش عبدالملكي، همچنان شكل كهن خود را حفظ كرده و از نظر تحول، به دوره‌هاي باستان و ميانه نزديك‌ترند. خوشۀ همخواني /sp/ در اين گويش، بازمانده از زبان مادي مي‌باشد. همخوان /y/ آغازي فارسي باستان كه در فارسي ميانه و جديد، بدل به /j/ شده؛ در گويش عبدالملكي همچنان باقي مانده است. واكۀ /i/ باستاني كه در تحول تا فارسي جديد، به /a/ تبديل شده‌اند؛ در اين گويش به همان شكل اوستايي و فارسي ميانه حفظ شده است. واژه‌هايي كه در گويش عبدالملكي مختوم به /a/ هستند از صورت /ag-/ فارسي ميانه مشتق شده‌اند. به‌طوركلي گويش مطالعه‌شده در اين جستار، از لحاظ تحولات تاريخي واج‌ها نسبت به زبان فارسي جديد محافظه‌كارتر است و ساختار واجيِ آن شباهت زيادي به فارسي باستان و پهلوي دارد.