مطالعه تطبيقي اساطير تركيبي پيكرگرداني در نمايشنامه‌هاي بهرام بيضايي بر مبناي نظريه بيش‌متنيت ژراژ ژنت

هدف اين مقاله خوانش بيش‌متني اساطير تركيبي پيكرگرداني در نمايشنامه‌هاي بهرام بيضايي بر پايه نظريه ژرار ژنت است. بيش‌متنيت يكي از اقسام ترامتنيتِ ژنت، درباره ارتباطِ ميان دو متن است. اين نظريه بيشتر به برگرفتگي و تأثير متن پيشين بر متن پسين مي‌پردازد و شامل دو نوع اساسي، همانگونگي و تراگونگي‌ست. اساطير تركيبي پيكرگرداني از مهمترين عوامل اعجاب‌آفرين در ادبيات به‌شمار مي‌آيند. در فرآيند پيكرگرداني، موجودات از صورتي به‌صورت ديگر بدل مي‌گردند و در حالت تركيبي به‌صورت مخلوقاتي مركب از انسان، حيوان و... ظاهر مي‌شوند. ادبيات خاستگاه حضور اساطير است و بر يكديگر تأثيرات دوسويه دارند، اين رابطه بزنگاهي‌ست كه مي‌توان از منظر بيش‌متني به آن پرداخت. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اين موجودات در هجده نمايشنامه بيضايي وجود دارند و حضور آنها وامدار ادبيات اسطوره‌اي، افسانه‌هاي عاميانه و منظومه‌هاي پهلواني است. بيضايي در فرآيند تبديل روايات اساطيري (پيش‌متن) به نمايشنامه (بيش‌متن) به مضمون اصلي وفادار بوده و در اغلب موقعيت‌هاي نمايشي از آن‌ها به‌طور مستقيم بهره برده است. روش پژوهشي اين مقاله توصيفي - تحليلي بوده و بر پايه تحليل محتواي كيفي، ويژگي‌هاي اساطير تركيبي پيكرگرداني در نمايشنامه‌هاي بيضايي كشف شده و با استناد به نظريه بيش‌متنيت، ميزان تأثيرپذيري آن‌ها از ادبيات كهن بررسي گرديده است.