بررسي نقش عوامل طبيعي و انساني بر تشديد وقوع سيل و آبگرفتگي در شهر كلات

علي‌رغم توسعه علم و فن‌آوري، شواهد نشان مي‌دهند كه آسيب‌پذيري نسبت به سيل در مقايسه با گذشته افزايش يافته‌است. فعاليت‌هاي انساني، تاثير به‌سزايي در وقوع سيل و خسارات ناشي از آن دارد. به اين منظور نياز است تاثيرات متقابل سيستم انساني و هيدرولوژيك به دقت بررسي شود. پژوهش حاضر باهدف بررسي تاثير عوامل طبيعي و انساني بر تشديد وقوع سيل و آبگرفتگي در شهر كلات (واقع در استان خراسان رضوي) انجام شده‌است. اين شهر هرساله شاهد سيل‌هايي است كه خسارات زيادي به ساختمان‎هاي مسكوني، اداري و بناهاي تاريخي شهر وارد مي‌كند. براي اين منظور تاثير تغيير شدت بارش و تغيير كاربري اراضي بر دبي اوج رواناب بررسي شد، به‌طوري كه تغييرات دبي اوج نسبت به افزايش و كاهش 20 درصدي شدت بارندگي و همچنين افزايش و يا كاهش عدد منحني (CN) براورد شد. همچنين با ارائه چند سناريو، تاثير تغيير در رويكردهاي مديريتي به منظور كاهش ضريب‌زبري با مدل‌سازي پهنه سيل و با استفاده از نرم‌افزار HEC-RAS مورد آزمون قرار گرفت. از‌ طرفي به منظور تعيين مهم‌ترين عوامل تاثيرگذار در تشديد وقوع سيل و آبگرفتگي، پرسشنامه‌هايي تهيه و نظرات كارشناسي و فني متخصصين و كارشناسان اجرايي مورد تحليل قرار گرفت. پرسشنامه‌هاي مذكور بر اساس طيف ليكرت پنج امتيازي طراحي شد، به‌گونه‌اي كه عدد 5 نشان‌دهنده بيش‌ترين تاثير و عدد 1 بيان‌گر كم‌ترين تاثير مي‌باشد. نتايج نشان داد كه تاثير تغييرات عدد منحني بر ميزان دبي اوج حدود 37 برابر بيشتر از تاثير تغييرات بارش است. همچنين بررسي سناريوهاي مختلف به منظور اصلاح ضريب‌زبري نشان مي‌دهد كه با انجام برنامه‌هاي مديريتي مساحت پهنه سيل در بعضي از زير حوضه‌ها تا 15درصد مي‌تواند كاهش يابد. تحليل نتايج پرسشنامه‌ها نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين عوامل درون‌شهري در تشديد وقوع سيل در داخل شهر كلات عوامل فعاليت‌هاي مردم محلي با ميانگين امتياز 3.59، و در خارج از شهر عوامل مديريتي با ميانگين امتياز 3.79 هستند.