پيامد سه‌ساله خاك‌ورزي حفاظتي و گياه پوششي بر برخي شناسه‌هاي كيفيت خاك و اجزاء عملكرد ذرت

بهره گيري از خاك ورزي حفاظتي و كاشت گياهان پوششي در چارچوب كشاورزي حفاظتي نه تنها در بلند مدت به حفظ منابع خاك و آب كمك مي كند بلكه مي تواند به پايداري توليد نيز بيانجامد. به منظور مقايسه اثر روش هاي مختلف خاك ورزي حفاظتي و گياهان پوششي بر برخي شناسه هاي كيفيت خاك و اجزاء عملكرد ذرت، يك آزمايش مزرعه اي سه ساله به صورت طرح فاكتوريل دو عاملي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. نظام خاك ورزي در سه سطح (بي خاك ورزي، كم خاك ورزي و خاك ورزي مرسوم) و گياه پوششي در سه سطح (ماشك گل خوشه اي، خلر و بدون گياه پوششي) اجرا شدند. ادوات مورد استفاده در خاك ورزي مرسوم شامل گاوآهن برگردان دار و ديسك، در كم خاك ورزي شامل گاوآهن چيزل، و در بي خاك ورزي صرفا از دروگر براي درو كردن گياه پوششي استفاده شد. نمونه برداري از خاك سطحي (15-0 سانتي متر) در سال سوم آزمايش و پس از برداشت ذرت انجام گرفت. مقدار كربن آلي كل، ذخيره كربن خاك، كربن فعال، شاخص مديريت كربن، تنفس پايه، فسفر و پتاسيم فراهم، جرم مخصوص ظاهري، ميانگين وزني قطر خاكدانه هاي پايدار در آب و فعاليت آنزيم فسفاتاز قليايي تعيين شد. به جز فسفر فراهم، ساير شناسه هاي كيفيت خاك در نظام كم خاك ورزي، در مقايسه با خاك ورزي مرسوم، بهبود يافت. با اين حال، اين دو تيمار تفاوت معني‌داري از نظر كربن فعال، ذخيره كربن و شاخص مديريت كربن نشان ندادند. به علاوه، كمترين مقادير كربن آلي كل (0.74 درصد) در تيمار بي خاك ورزي ديده شد، كه تفاوت معني‌داري با تيمار خاك ورزي مرسوم (0.83 درصد) نداشت. نظام كم خاك ورزي با افزايش ميانگين وزني قطر خاكدانه هاي پايدار و انباشت بقاياي گياهي، در نگهداشت كربن آلي خاك موثر بود. نظام كم خاك ورزي در مقايسه با بي خاك ورزي، باعث بهبود اغلب شناسه هاي كيفيت خاك شد. هر دو گياه پوششي باعث بهبود اغلب شناسه هاي كيفيت خاك، در مقايسه با شاهد شدند. هرچند گياه ماشك، در مقايسه با خلر، به طور مؤثرتري باعث بهبود شاخص مديريت كربن شد. ذخيره كربن در تيمار ماشك و خلر، به ترتيب 54 و 40 درصد بيشتر از تيمار بدون گياه پوششي بود. در خاك ورزي مرسوم، كمترين مقدار عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال، وزن دانه در بلال و تعداد رديف دانه در بلال مشاهده شد. در مقابل، بيشترين مقدار عملكرد دانه، وزن صد دانه، وزن بلال و وزن دانه در بلال در تيمار بي خاك ورزي مشاهده شد. با اين حال، تفاوت معني داري بين دو تيمار خاك ورزي حفاظتي (بي خاك ورزي و كم خاك ورزي) از نظر عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه، وزن بلال و تعداد رديف دانه در بلال وجود نداشت. از طرف ديگر، تأثير گياه پوششي بر عملكرد بيولوژيك و تعداد دانه در رديف بلال معني دار بود، به طوري كه بيشترين مقدار اين دو صفت در تيمار ماشك گل خوشه اي مشاهده شد. در كل، تلفيق كم خاك ورزي و گياه پوششي ماشك گل خوشه اي به عنوان مناسب ترين نظام كشت از نظر بهبود شناسه هاي كيفيت خاك و عملكرد ذرت در منطقه مورد مطالعه معرفي مي گردند.