تبيين سبك و اسلوب احتجاج امام رضا در حديث مرو در زمينه لزوم تبعيت از حجت الهي (با محوريت كتاب الحجه كافي) براساس نظريه كنش گفتاري جان‌ سرل

عملكرد امام رضا عليه السلام مانند ديگر معصومان در الگوسازي گفتاري و رفتاري شيعيان داراي نقش اساسي مي‌باشد. به نظر مي‌رسد با تحليل احتجاجات ايشان در حديث مرو، طبق نظريه‌هاي زبان شناسي، مي‌توان به بينش‌هاي تازه‌‌اي دست يافت. اين نوشتار براساس نظريه كنش گفتار جان سرل مي‌باشد. اين نظريه ابتدا توسط جان‌لي آستين مطرح و سپس توسط جان سرل گسترش پيدا كرد و نظريه كنش گفتاري يكي از نظرياتي است كه در تكوين تحليل گفتمان نقش بسزائي داشته است. تحليل گفتمان واكنشي در برابر شكل سنتي‌تر زبان شناسي است كه بر ساختار جمله تمركز مي‌كند و شكل توليد شده جمله در يك بافت معين پاره گفتار مي‌باشد كه اگر در مفهوم توليد گذاشته شود كنش گفتاري ناميده مي‌شود. از نظر جان سرل كنش گفتاري به پنج گروه اظهاري، ترغيبي، عاطفي، تعهدي و اعلامي تقسيم مي‌شود. بررسي نشان مي‌دهد كه در احتجاجات امام رضاعليه السلام كنش اظهاري بيش از ديگر كنش‌هاست و كنش‌هاي ديگر به مراتب خيلي كمتر به كار رفته است. به عبارتي در حديث مرو ابتدا بيان واقعيت و سپس ترغيب حضرت براي برانگيخته شدن ميل مردم براي گوش فرا دادن به سخنان ايشان جهت تعقل و تفكر در امر حجت الهي بيشترين كاربرد را داشته است. تطابق بافت موقعيتي حديث مرو با انواع كنش‌هاي به‌كار رفته در متن، نشان از قدرت بالاي مخاطب شناسي و درك عميق آن حضرت از بافت موقعيتي است چرا كه گفتار امام، در واقع واكنش و عكس‌العمل ايشان در انحراف جامعه اسلامي در نصب الهي امام معصوم است نسبت به سياستهاي نادرست و منفعت‌طلبانه حكومت وقت. روش استفاده در اين بررسي توصيفي، تحليلي به صورت تحليل محتوا (گفتمان) است. واحد تحليل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقيق كتابخانه‌اي است.