ترتّب و نظام منازل سلوكي در كلام اهل بيت (ع)

تعاليم سلوكي اهل بيت (ع) به سبب اشراف كامل بر دقايق سلوك و احوال سالكان و نيز به دليل برخورداري از عصمت الاهي، كامل و عين حقيقت است و دستورالعمل‌هايش راه‌گشا و نجات‌بخش است. عرفا هميشه خوشه‌چين خرمن معرفت اهل بيت (ع) بوده‌اند. در روايات و ادعيه، به‌ويژه مناجات‌هاي معصومان (ع)، لطايف عرفاني و مقامات معنوي نهفته است. در عرفان تعابيري همچون «منازل»، «حالات»، «درجات»، «سلّم» و «مرّقاه» در كلام معصومان به كار رفته كه حكايت از نوعي ترتّب و نظام سلوكي مي‌كند. در اين مقاله بر اساس روايتي كه اسلام، ايمان، تقوا و يقين را مترتّب بر يكديگر مي‌داند و براي هر كدام درجه‌بندي قائل است نظامي سلوكي پيش مي‌نهيم كه كاملاً اجتهادي و در حد خودش بي‌سابقه است. اهميت و جايگاه سير و سلوك و چينش منازل سلوكي در بين معارف اهل بيت (ع) بر كسي پوشيده نيست. بر اساس اين نظام، سالك ابتدا در منزل اسلام با اقرار لساني به وحدانيت خدا قدم در مسير سير و سلوك مي‌گذارد و در منزل ايمان، مراتب تصديق قلبي و ايمان عملي را مي‌پيمايد تا به منزل تقوا برسد و تقواي لسان و عمل و قلب را رعايت مي‌كند تا در نهايت در منزل يقين، كه بين تعداد كمي از سالكان تقسيم شده، به برد اليقين و معرفت شهودي، كه بالاترين مقام وجودي و تقرب محض به خدا است، نائل شود. علمي كه دانش‌نامه تحول و صيرورت وجودي عارف است. سالك در اين مسير مراتب و منازلي را پشت سر مي‌گذارد.