ماهيت و معناشناسي عقل: تحليل و نقد ديدگاه ابن‌تيميه با اتكا به حكمت صدرايي

مهم‌ترين ويژگي‌هاي عقل به لحاظ ماهيت و معناشناسي در نگاه سلفيه عبارت‌اند از: 1. عقل، نوعي غريزه است؛ 2. برخلاف ديدگاه حكما كه عقل را جوهر مي‌دانند، عقل عرض است؛ 3. معناي واقعي عقل، همان‌گونه كه در قرآن مطرح شده، «قلب» است؛ 4. عقل به لحاظ ماهيت متعدد و متكثر است. عقل را غريزه دانستن نشان از تقليل منزلت عقل به عنوان منبعي ادراكي در نگاه ابن‌تيميه و سلفيان پيرو او است. در حالي كه از منظر آيات و روايات و آراي بزرگان انديشه، عقل واجد منزلتي متعالي و وجه تمايز انسان از ساير حيوانات است. اما عقل در نگاه ملاصدرا، به عنوان مرتبه عاليه نفس انساني، قوه ادراكي مستقل و جوهري مجرد و غيرجسماني است. ديدگاه ملاصدرا در معناشناسي و هستي‌شناسي عقل، در مقايسه با ديدگاه ابن‌تيميه، به عقلي نزديك‌تر است كه در آيات قرآن و روايات به آن توجه و بر آن تأكيد شده است.