بررسي معناشناسي صفات خبري فعلي از منظر ماتريديان، به‌ويژه ابومنصور ماتريدي

پيچيدگي بحث صفات خبري فعلي خداوند باعث بروز ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي متفاوت ميان متكلمان مسلمان شده است. در اين مقاله كوشيده‌ايم به روش كتاب‌خانه‌اي و شيوه توصيفي‌تحليلي انديشه ابومنصور ماتريدي را با استفاده از دو اثر قطعي به‌جامانده از وي و نيز تفكر پيروان مكتب ماتريديه درباره معناشناسي اين مسئله بكاويم. ماتريدي و پيروانش تمسك به ظاهر صفات خبري فعلي را به ضرورت عقلي منتفي دانسته و تفسير جسماني از اين ‌گونه صفات را مستلزم نقص و حاجت براي خدا، محدوديت در ذات الاهي، مكانمندي براي خدا، و ناسازگاري با وجود مطلق و صرف‌الوجود و بساطت خدا برمي‌شمرند. ايشان صفات خبري فعلي را از متشابهات و داراي كاربرد مجازي مي‌دانند و براي اثبات انديشه تأويل به دلايلي همچون دوري كتاب الاهي از تناقض، وجود مجاز در قرآن، نفي تفسير جسماني از آيات مشتمل بر صفات خبري فعلي استناد مي‌كنند. احاديث وارد در اين باب نيز از لحاظ سندي و متني ضعف و اضطراب دارد و بر فرض صحت جزء روايات آحاد دانسته مي‌شود كه در اثبات مباحث اعتقادي حجيت ندارد و در صورت خبر واحد نبودن آن را به تأويل مي‌برند.