رابطه خليفه‌الله (انسان كامل) و ملائكه از منظر قرآن و عرفان

نسبت انسان كامل، يا به تعبير روايات «خليفه‌الله»، با فرشتگان از جمله معارفي است كه در حوزه علوم ديني و عرفاني بسيار مهم و اساسي است. عرفان، كه عصاره‌اش نظام وحدت وجود است، هستي را داراي مراتبي مي‌داند كه هر كدام ويژگي‌هاي خاص و مستقلي دارند. مثلاً محل حضور فرشتگان كه از ماده مجرد بوده‌اند اقرب به مقام وحدت است، حال آنكه انسان در عالم ماده مستقر است. از طرفي انسان كامل مظهر اسم اعظم خدا است و موجودات ديگر مظاهر ديگر اسماي كلّي و جزئي او هستند و چون اسم اعظم بر همه اسماء محيط است و در تمام آنها سريان و جريان دارد، بنابراين خليفه‌الله نه‌تنها بر همه موجودات، از جمله ملائكه، احاطه دارد و در جميع آنها ساري و جاري است، بلكه ملائكه خادمان او و به مثابه عضوي از اعضا يا شأني از شئون او هستند.