«يمين» و كاربرد استطرادي آن در قواعد فقه مذاهب پنج‌گانه اسلامي

اين مقاله با روش تحليلي و رويكرد مقايسه‌اي به اصطياد مصاديق يمين استطرادي در فقه مذاهب پنچ‌گانه اسلامي، عهده‌دار تحليل «يمين» و كاربرد استطرادي آن در گزاره‌هاي فقهي مذاهب اسلامي است. يمين (سوگند) مشتمل بر التزام يا تعهد به انجام‌دادن يا ترك عملي است كه بر اساس انگيزه دروني فرد حالف و با الفاظ، ضوابط و عناصر معيني همراه است و التزام مختص به عقد و حتي نفس التزام، به عنوان يكي از ادله ثبوت دعوي از مهم‌ترين انواع يمين است كه به صورت استطرادي در فقه قضايي مذاهب اسلامي به كار مي‌رود. ضوابط و كيفيت كاربرد استطرادي يمين بر اساس صورت‌هايي مشتمل بر فقدان قابليت اثبات حق ديگري، فقدان حجيت در جرائم مربوط به حق‌الله محض، توكيل‌پذيري در تحقق سوگند و ... سامان يافته است. يافته‌هاي حاصل از اين پژوهش روشمند، اخذ مهم‌ترين مصاديق كاربردي يمين به صورت استطرادي است كه افزون بر قالب‌بندي تحت عناوين كتاب نذر و عهد و يمين، علاوه بر به‌كارگيري لوازم مشترك و خاصّ مترتّب بر آن در جهت رفع خصومات، در فقه قضايي مذاهب اسلامي در فروض تبرئه و مجرميت منكر وجود دارد كه موجبات تضارب ديدگاه‌هاي مهمي در اين زمينه شده است.