تدوين الگوي تربيت اسلامي جريان عاشورا؛ رهيافت نظريه زمينه‌اي

هدف از اين نوشتار، ارائه الگوي تربيت اسلامي در بازخواني جريان عاشورا است. پرداختن به اين موضوع مي‌تواند به غناي گفتمان و الگوي تربيت اسلامي كمك كند. هدف آشكار اين پژوهش، شناسايي ابعاد و مؤلفه‌هاي تربيت اسلامي در بازخواني واقعه عاشورا است؛ بنابراين پژوهش حاضر از يك سو، به لحاظ هدف يك پژوهش بنيادي محسوب مي‌شود و از سوي ديگر به لحاظ كاربرد نتايج تحقيق در تعليم و تربيت و كمك به اتخاذ تصميم‌هاي مربوط به نظام آموزشي، از نوع پژوهش‌هاي كاربردي به ‌شمار مي‌رود. براي دست‌يابي به پاسخ سؤالات پژوهش از روش نظريه زمينه‌اي استفاده شده است. جامعه آماري تحقيق حاضر، كليۀ مقاتلي است كه جريان عاشورا را نقل كرده‌اند. در همين راستا با روش نمونه‌گيري موردي نوعي، منبع جمع‌آوري داده‌ها، مقتل لهوف سيد بن طاووس ملحوظ گرديد. البته براي رسيدن به اشباع نهايي داده‌ها، كتب مقاتل نفس المهموم، محن الابرار، ابي مخنف، قمقام زخار و صمصام بتار و مقتل الحسين عليه‌السلام نيز موردبررسي و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها حاكي از آن بود كه «وراثت»، «محيط»، «شناخت و آگاهي»، «زمان و زمانه» و «انتخاب و آزادي» به‌عنوان عوامل زمينه‌ساز تربيت هستند و عوامل «هدايت»، «نيازسنجي»، «توحيد»، «تأثير متقابل ظاهر و باطن»، «تغذيه»، «فروع دين»، «عمل‌گرايي»، «استحكام خانواده» به‌عنوان عوامل مؤثر تربيت شناخته گرديدند. عامل مهمي نيز به‌عنوان عامل بازدارنده تربيت احصا گرديد كه «رذايل اخلاقي» بود. پيامدها و نتايج تربيت نيز در واقعه عاشورا مبتني بر «مكارم اخلاق»، «خردورزي» و «شهادت‌طلبي» بود.