طراحي و اعتباريابي الگوي مطلوب مسئوليت‌پذيري ديني دانش‌آموزان در برنامه درسي دوره ابتدايي

مسئوليت‌پذيري يكي از اهداف فرهنگي و اجتماعي مهم تعليم و تربيت است كه در آموزه‌هاي دين اسلام نيز بر آن تأكيد شده است. هدف مهمي كه آموزش‌وپرورش براي تربيت نسل‌هاي آينده دارد، نهادينه نمودن مسئوليت‌پذيري افراد است تا مسئوليت‌هاي مختلف را در زندگي خود در ابعاد جامعه، خانواده و خود ايفا نمايند. هدف اصلي تحقيق حاضر طراحي و اعتباريابي الگوي مطلوب مسئوليت‌پذيري دانش‌آموزان در برنامه درسي دوره ابتدايي است. اين پژوهش از نظر هدف كاربردي و از لحاظ روش آميخته از نوع اكتشافي است كه براي طراحي الگوي مطلوب، از روش كيفي و براي اعتباريابي الگوي پيشنهادي از روش كمي استفاده شد. جامعه آماري براي طراحي الگوي مطلوب، پيشينه تحقيقات داخلي و خارجي، مباني نظري، تجربيات جهاني و الگوهاي موجود در زمينه پژوهش و همچنين مصاحبه نيمه ساختاريافته با 15 نفر از متخصصان برنامه‌ريزي درسي و براي اعتبارسنجي الگوي مطلوب، متشكل از متخصصان برنامه‌ريزي درسي با ملاك‌هايي مانند مدرك تحصيلي PhD، داراي تجربه عملي و همچنين تأليف مقالات و كتب در زمينه پژوهش بود. نمونه‌گيري نظري از نوع هدفمند و ملاك‌محور بود. ابزار گردآوري اطلاعات براي طراحي الگوي مطلوب با استفاده از الگوي اكر و براي اعتباريابي الگوي پيشنهادي پرسشنامه بود. روش تجزيه‌وتحليل يافته‌ها توصيفي- تحليلي استنتاجي بوده و از روش سنتزپژوهي و آزمون t تك‌نمونه‌اي استفاده شد. بر اساس مصاحبه حضوري از افراد موردنظر، طبق عناصر ده‌گانه اكر از نتايج مصاحبه حضوري انجام يافته، كدگذاري باز- كدگذاري محوري- كدگذاري انتخابي صورت گرفت و تحليل محتواي كيفي با توجه به نظريه اكر با نتيجه‌گيري و به دست آمدن مؤلفه‌هاي مسئوليت پذيري بر اساس مباني نظري، مكتوب و پيشينه تحقيق به دست آمد. سپس با توجه به عناصر ده‌گانه اكر سنتزپژوهي انجام شد. در نهايت يافته ها نشان مي دهد كه الگوي مطلوب برنامه درسي مسئوليت پذيري بر اساس مباني نظري و برنامه درسي متشكل از سه بخش ابعاد (اجتماعي، اخلاقي، قانوني، محيط‌زيست و سياسي)، مقوله هاي اصلي (شناختي، عاطفي (احساسي)، خلاقيت و مهارت)، و عناصر ده‌گانه اكر است كه از نظر صاحب‌نظران و متخصصان و كارشناسان برنامه ريزي درسي نتايج آزمون تي تك نمونه هاي ارزيابي اعتبار دروني الگوي طراحي شده نشان داد كه نظر متخصصان مربوط به ارزيابي با سطح معني داري 001/0 و در سطح آلفاي 01/0 به‌طور معني داري بيشتر از حد وسط بوده است (01/0 gt;P) معتبر تشخيص داده شد؛ بنابراين در اين پژوهش تلاش شد طراحي الگوي مناسب براي برنامه درسي مسئوليت‌پذيري دانش‌آ‌موزان به نحوي انجام گيرد كه اجزاي آن با يكديگر تعامل لازم را داشته و الگوي مذكور بتواند در زمان اجرا، نتايج كاربردي لازم را ارائه نمايد و در نهايت با اعتبارسنجي الگوي پيشنهادي متخصصان بيان نمودند كه با توجه به الگوي برنامه درسي به‌ويژه در برنامه درسي مسئوليت‌پذيري دانش‌آ‌موزان بين حوزه‌هاي موردمطالعه و عناصر برنامه درسي ارتباط منطقي وجود دارد.