كليدواژه :
فارابي , كيهان‌شناسي , جهان‌بيني , نظريه صدور , تعقل , فلك
چكيده فارسي :
كيهان‌شناسي فارابي يكي از ابعاد فلسفه فارابي است كه بازتابي از جهان‌بيني وي است. فارابي نخستين فيلسوف اسلامي است كه در مورد كيهان نظريه منسجم و مدوني را نگاشت كه به عنوان الگو و مبنائي براي كيهان‌شناسي در سنت فلسفه اسلامي قرار گرفته است. كيهان‌شناسي فارابي آميزه‌اي از دو ميراث يوناني، اعم از فلسفي و علمي و ديگري ميراث تمدن نوظهور اسلامي است كه با نوآوري و ابتكار خاص وي همراه شده است. فارابي با پذيرش نظريه صدور، نگاه ذات‌گرايانه و ماهوي ارسطو در كيهان شناسي را كنار زد و با رويكرد هستي‌شناسي، كيهان‌شناسي مختص خويش را ترسيم كرد. كيهان‌شناسي فارابي نظامي پارادايمي و الگوي‌محور است كه مبدأ آن مشخص است و براساس مبدأ اوليه مقصد نيز قابل ترسيم است؛ درست برخلاف نظام ارسطويي كه نظامي اكتشافي است و موجودات در مراحل تحقيق و تأمل منكشف مي‌شوند. براساس كيهان‌شناسي فارابي نتايجي نظير خداباوري، نظام‌محوري، انسان‌مداري، تقدم هستي‌شناسي بر معرفت‌شناسي و رابطه علّي و معلولي قابل پي‌گيري است. با توجه اينكه پژوهش مستقلي در زمينه كيهان شناسي فارابي انجام نشده است، نوشتار پيش‌رو در تلاش است كيهان‌شناسي فارابي را براساس خاستگاه، مباني، ابداعات و ابتكارات فارابي توصيف كند.
