بازخوانيِ اخلاق آموزگاري در ميزان العمل غزالي، در پرتو الذريعۀ راغب اصفهاني

موضوع اخلاق آموزگاري از موضوعات بنيادين و مهم دانش اخلاق است. چگونگي برخورد آموزگار با شاگردان، پيامدهاي مهمي در زندگي سعادت‌محور و مباحث تربيتي دارد. راغب اصفهاني، صاحب الذريعه الي مكارم الشريعه، يكي از انديشمندان مسلمان است كه در لابلاي مباحث تربيتي و اخلاقي اين كتاب به وظايف اخلاقي آموزگار توجه داشته است. هرچند ساختار كلي نظريه اخلاقي راغب اصفهاني در اين كتاب از فلاسفه يونان تأثير پذيرفته است اما محتواي كلي آن، ديني و قرآني است و در آن اخلاق فلسفي و قرآني با هم آميخته شده است. از آنجا كه عبارات غزالي در خصوص اخلاق آموزگاري در ميزان العمل، متأثر از عبارات الذريعه راغب اصفهاني است لذا مي توان به وجود اشتراكاتي ميان اين دو كتاب اذعان نمود. راغب اصفهاني در الذريعه از پنج وظيفه براي آموزگار سخن به ميان مي‌آورد اما غزالي از هشت وظيفه سخن مي‌گويد. شفقت، بازدارندگي غير مستقيم، عامل بودن در گفتار و رفتار، الگو قرار دادن پيامبر (ص) و مخاطب قرار دادن متعلّمين با توجه به ميزان دركشان، از مهمترين وظايفي هستند كه هم راغب اصفهاني براي آموزگار برمي‌شمارد و هم غزالي، اما غزالي از درون برخي از اين وظايف، موارد ديگري نيز اتخاذ مي‌كند و تبيين گسترده‌تري از اخلاق آموزگاري ارائه مي دهد.