ادراك احساس گناه انتقال‌يافته از پدرومادر: يك پژوهش كيفي

احساس گناه انتقال‌يافته پديده‌اي است كه با توجه به نقش‌ها و وظايف تعريف‌شده در بستر خانواده و پويايي‌هاي ارتباطي روابط والد-فرزندي، كم‌وبيش در همه تعاملات خانوادگي مشاهده مي‌شود، ولي حالت فراگير آن موجب الگوهاي هيجاني و رفتاري ناسازگار مي‏گردد. ازاين‌رو هدف پژوهش حاضر بررسي ادراك فرزندان از احساس گناه انتقال‌يافته از پدر و مادر بود. پژوهش حاضر از ديد روش‌شناسي از نوع كيفي و به روش نظريه زمينه‏اي و از راه نمونه‌گيري هدفمند و در دسترس صورت گرفت. جامعه موردپژوهش را خانم‏هاي 29 تا 38 سال ساكن تهران در زمستان 1398 در تهران تشكيل دادند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه نيمه ساختاريافته جمع‌آوري گرديد و به‌منظور تحليل داده‌ها از روش نظريه زمينه‏اي استفاده شد. تحليل برآمده از داده‌هاي مصاحبه به‌صورت كلي در سه محور چگونگي ادراك احساس گناه انتقال‌يافته از پدر و مادر، زمينه‌هاي ايجاد احساس گناه انتقال‌يافته از پدر و مادر و سازوكارهاي كاهش احساس گناه انتقال‌يافته از پدر و مادر دسته‌بندي شد. برآيندهاي برآمده از كدگذاري باز، محوري و انتخابي نشان داد ادراك احساس گناه دربرگيرنده هيجان‌هاي آزاردهنده، شناخت ناسازگار و كنشگري ناكارآمد است. عوامل فردي، خانوادگي و اجتماعي در ايجاد احساس گناه نقش داشته و سازوكارهاي كاهش احساس گناه دربرگيرنده بينش يابي، جبران و گسلش مي‌شود. نتايج حاصله افزون بر افزايش بينش درباره پديده احساس گناه انتقال‌يافته از پدر و مادر و زمينه‌هاي ايجاد آن، مي‌تواند زمينه‌ساز پژوهش‌هاي بعدي و نيز طراحي برنامه‌هاي آموزشي و درماني باهدف تسهيل و بهبود در روابط والد- فرزندي شود.