تحقيق و تصحيح رسالۀ «التوحيديّه» ملّا شمسا گيلاني

برهان تمانع يكي از براهين مهمّ كلامي در اثبات يگانگي خدا و نفي تعدّد اله است. درباره اين برهان و چگونگي دريافت آن از آيه شريفه ﴿لو كان فيهما آلهة إلّا الله لفسدتا﴾ نگرش يكساني وجود ندارد. متكلّمان و فلاسفه در تبيين تلازمِ ميان «تعدّد آلهه» و «فساد» در اين آيه و نيز در دلالت اين برهان بر توحيد ذاتي يا ربوبي، ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند. ملّا شمسا گيلاني در رساله «التوحيديّة»، برهان مستفاد از آيه ياد شده را ناظر به توحيد ذاتي واجب تعالي مي‌داند و معتقد است تعدّد و تكثّر واجب الوجود بالذات مستلزم «فساد» به معناي «عدم تحقّق ممكنات» است. تصحيح حاضر براي نخستين بار، بر مبناي هشت نسخه خطّي موجود در كتابخانه‌هاي ايران صورت پذيرفته است. بدين منظور نسخه كتابخانه مجلس (شماره 1823) كه كهن‌ترين نسخه به شمار مي‌آيد اساس نسبي تصحيح بوده و شيوه تصحيح بينابين برگزيده‌ شده است.