اصلي ترين ويژگي هاي دستوري در لهجۀ يزدي

زبان يزدي از كهن‌ترين و غني‌ترين زبان‌هاي مركزي ايران به شمار مي‌رود كه در مقايسه با گويش معيار فارسي، غالباً از نظر ويژگي‌هاي آوايي و كاربرد واژگان بومي و تاريخي متفاوت است؛ اما در برخي موارد نيز از مختصات صرفي و نحوي برخوردار است. در اين جستار به‌شيوۀ توصيفي- تحليلي و استشهادي، به بررسي اصلي‌ترين قواعد و ويژگي‌هاي آوايي، صرفي و نحوي؛ مثل فرايندهاي واجي، انواع فعل، زمان‌ها و وجوه افعال، ساختمان و اقسام اسم، انواع ضماير شخصي و غير شخصي، صفت‌ها، قيدها، حروف، وندهاي تصريفي و اشتقاقي و اعداد زبان يزدي پرداخته مي‌شود. در تجزيه و تحليل قواعد يادشده، از روش‌هاي دستور توصيفي و منابع معتبر زبان‌شناسي و دستور‌زبان استفاده شده است. در كاربرد اقسام كلمه، علاوه بر تفاوت‌هاي ناشي از ويژگي‌هاي آوايي لهجۀ بومي، به‌لحاظ كاربرد، تعدادي از فعل‌ها؛ مانند آيسوندن/?isundæn/ هشتن //heštæn، خسبيدن/xosbidæn/، اسم‌ها و صفت‌ها نيز پربسامد است. در استفاده از پسوند تصغير (اُك:ok) تفاوت‌هايي در مقايسۀ لهجۀ يزدي با گويش معيار ديده مي‌شود. در لهجۀ يزدي، غالباً عدد كسري از تكرار دو عدد اصلي به‌دست مي‌آيد؛ به‌طوري‌كه عدد بزرگ‌تر، اوّل و عدد كوچك‌تر بعد از آن ذكر مي‌شود.