بررسي ساختاري و محتوايي باياتي‌هاي غنايي روستاهاي حكيم‌آباد، قاسم‌آباد و صدرآباد شهرستان زرنديّه (استان مركزي)

باياتي‌ گونۀ غالب و رايج شعر تغزّلي مردم ترك‌زبان‌ است. باياتي‌ها از مضامين متنوّعي (غنايي، اجتماعي، تاريخي و ديني) برخوردارند و به همين دليل، در جشن‌ها و مراسم‌هاي مختلف خوانده مي‌شوند. باياتي‌ها همچنين آيينۀ باورها، آداب و رسوم، خلق و خو و آمال مردم ترك‌زبان‌اند و از اين جهت نيز اهميّت زيادي دارند. خوشبختانه در سال‌هاي اخير و در پرتو توجه به ادبيات عامّه در مناطق مختلف كشور، دربارۀ باياتي‌ها، به‌ويژه باياتي‌هاي مردم آذربايجان، پژوهش‌هاي خوبي صورت گرفته است، اما بررسي دقيق نشان مي‌دهد كه دربارۀ باياتي‌هاي ساير مناطق ترك‌زبان، از جمله شهرستان زرنديّه در استان مركزي، پژوهش ويژه‌اي صورت نگرفته است و به همين دليل در اين مقاله، باياتي‌هاي روستاهاي حكيم‌آباد، قاسم‌آباد و صدرآباد شهرستان زرنديّه به شيوۀ ميداني جمع‌آوري و با روش تحليل محتوا (رويكرد توصيفي- تحليلي) نقد و بررسي شده‌اند. در اين بررسي مشخص شده است كه بيش از صد باياتي با مضامين مختلف در اين سه روستا وجود دارد، اما بيشترين بسامد را باياتي‌هاي غنايي دارند. اين باياتي‎ها همچون باياتي‌هاي آذربايجاني، چهار مصراعي و هجايي‌اند، اما چون در برخي از آن‌ها كميّت هجاها رعايت نمي‌شود، درنگ و مكث در تنظيم آهنگ، نقش مهمّي دارد. در اغلب آن‌ها قافيه وجود دارد؛ همانند بسياري از باياتي‌هاي تركي، مصراع‌هاي اول در حكم مقدمه‌اند و مضمون اصلي در مصراع‌هاي پاياني بيان شده است. بيشتر شاخص‌هاي شعر عامّه، از جمله سادگي لفظ و زبان، قلّت صناعات ادبي و مشخص‌نبودن سراينده را دارند و در مجموع با باياتي‌هاي آذري تفاوت چنداني ندارند.